рдмुрдзрд╡ाрд░, 6 рдЕрдЧрд╕्рдд 2025

рдкीрдЬीрдЖрд░ (PGR) – рдк्рд▓ांрдЯ рдЧ्рд░ोрде рд░ेрдЧुрд▓ेрдЯрд░ (Plant Growth Regulators) рдХ्рдпा рд╣ै? ЁЯМ▒


рдХृрд╖ि рдоें рдкौрдзों рдХी рд╡ृрдж्рдзि рдФрд░ рд╡िрдХाрд╕ рдХो рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдкрджाрд░्рдеों рдХी рдкूрд░ी рдЬाрдирдХाрд░ी

ЁЯзк PGR рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै?

PGR (Plant Growth Regulators) рдпाрдиी рдкौрдз рд╡ृрдж्рдзि рдиिрдпाрдордХ рд╡े рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рддрдд्рд╡ рд╣ोрддे рд╣ैं рдЬो рдкौрдзों рдХी рдЬैрд╡िрдХ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпाрдУं рдЬैрд╕े рдмीрдЬ рдЕंрдХुрд░рдг, рдлूрд▓ рдЖрдиा, рдлрд▓ рдмрдирдиा, рдкрдд्рддिрдпों рдХा рдЧिрд░рдиा рдЖрджि рдХो рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдпे рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рд░ूрдк рд╕े рднी рдмрдирддे рд╣ैं рдФрд░ рдХृрдд्рд░िрдо рд░ूрдк рд╕े рднी рддैрдпाрд░ рдХिрдП рдЬाрддे рд╣ैं।

ЁЯФм рдкीрдЬीрдЖрд░ рдХे рдк्рд░рдХाрд░ (Types of PGRs)


1. рдСрдХ्рд╕िрди (Auxins)
ЁЯСЙ рдХाрд░्рдп: рдЬрдб़ों рдХी рд╡ृрдж्рдзि, рдлрд▓ рдХा рд╡िрдХाрд╕, рдХрдЯिंрдЧ рд╕े рдЬрдб़ рдиिрдХрд▓рд╡ाрдиा
ЁЯСЙ рдЙрджाрд╣рд░рдг: IAA (Indole-3-acetic acid), NAA (Naphthalene Acetic Acid)


2. рдЬिрдмрд░ेрд▓िрди (Gibberellins)
ЁЯСЙ рдХाрд░्рдп: рдкौрдзे рдХी рд▓ंрдмाрдИ рдмрдв़ाрдиा, рдлूрд▓ рд▓ाрдиा, рдмीрдЬ рдЕंрдХुрд░рдг рдмрдв़ाрдиा
ЁЯСЙ рдЙрджाрд╣рд░рдг: GA3 (Gibberellic Acid)


3. рд╕ाрдЗрдЯोрдХिрдиिрди (Cytokinins)
ЁЯСЙ рдХाрд░्рдп: рдХोрд╢िрдХा рд╡िрднाрдЬрди, рд╢ाрдЦाрдПं рдмрдв़ाрдиा, рдкрдд्рддिрдпों рдХो рд╣рд░ा рдмрдиाрдП рд░рдЦрдиा
ЁЯСЙ рдЙрджाрд╣рд░рдг: Kinetin, BAP (Benzylaminopurine)


4. рдПрдеिрд▓ीрди (Ethylene)
ЁЯСЙ рдХाрд░्рдп: рдлрд▓ों рдХो рдкрдХाрдиा, рдлूрд▓ рдЧिрд░ाрдиा, рдмीрдЬ рдЕंрдХुрд░рдг
ЁЯСЙ рдпрд╣ рдЧैрд╕ीрдп рд╣ाрд░्рдоोрди рд╣ै।


5. рдПрдм्рд╕िрд╕िрдХ рдПрд╕िрдб (Abscisic Acid - ABA)
ЁЯСЙ рдХाрд░्рдп: рдкौрдзे рдоें рддрдиाрд╡ рд╕рд╣рдирд╢ीрд▓рддा, рдкрдд्рддिрдпों рдХा рдЧिрд░рдиा, рдмीрдЬों рдоें рд╕ुрд╖ुрдк्рддाрд╡рд╕्рдеा рдмрдиाрдП рд░рдЦрдиा

ЁЯЪЬ рдХृрд╖ि рдоें рдЙрдкрдпोрдЧ рдХे рддрд░ीрдХे

  • рдлोрд▓िрдПрд░ рд╕्рдк्рд░े (Foliar Spray): рдкрдд्рддिрдпों рдкрд░ рд╕्рдк्рд░े рдХрд░рдиा
  • рдмीрдЬ рдЙрдкрдЪाрд░ (Seed Treatment): рдмीрдЬों рдХो PGR рдХे рдШोрд▓ рдоें рдбुрдмोрдХрд░ рдмोрдиा
  • рдЬрдб़ рдоें рдб्рд░ेंрдЪिंрдЧ (Drenching): рдкौрдзों рдХी рдЬрдб़ों рдоें рдШोрд▓ рджेрдиा

ЁЯМ┐ рд▓ाрдн (Benefits)

  • рдЙрдкрдЬ рдФрд░ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдоें рд╡ृрдж्рдзि
  • рдкौрдзों рдХी рд╡ृрдж्рдзि рдХो рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдХрд░рдиा
  • рдХрдЯिंрдЧ рд╕े рдирдИ рдкौрдз рддैрдпाрд░ рдХрд░рдиा рдЖрд╕ाрди
  • рдлрд▓ों рдХे рдкрдХрдиे рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХो рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдХрд░рдиा
  • рдкौрдзे рдХो рдоौрд╕рдо рдФрд░ рдЬैрд╡िрдХ рддрдиाрд╡ рд╕े рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд░рдЦрдиा

ЁЯУЛ рдк्рд░рдоुрдЦ рдлрд╕рд▓ों рдоें рдЙрдкрдпोрдЧ

рдлрд╕рд▓ PGR рдЙрдж्рджेрд╢्рдп
рдЧрди्рдиा GA3 рд▓ंрдмाрдИ рдФрд░ рдЕंрдХुрд░рдг рдмрдв़ाрдиा
рдЯрдоाрдЯрд░ NAA, Ethrel рдлрд▓ рд╕ेрдЯिंрдЧ, рдкрдХाрдиा
рдХрдкाрд╕ CCC рдкौрдзा рдЫोрдЯा рд░рдЦрдиा, рдлूрд▓ рдмрдв़ाрдиा
рдзाрди GA3 рдЕंрдХुрд░рдг рдФрд░ рд╡िрдХाрд╕
рдЖрдо Paclobutrazol рдлूрд▓ рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рдиा

⚠️ рд╕ाрд╡рдзाрдиिрдпाँ

  • рдиिрд░्рджिрд╖्рдЯ рдоाрдд्рд░ा рдХा рд╣ी рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░ें
  • рд╕ुрдмрд╣ рдпा рд╢ाрдо рдХे рд╕рдордп рдЫिрдб़рдХाрд╡ рдХрд░ें
  • рд╣ाрдеों рдХो рдзोрдПं рдФрд░ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдЙрдкрдХрд░рдг рдкрд╣рдиें
  • рд╡िрд╢्рд╡рд╕рдиीрдп рдХंрдкрдиिрдпों рд╕े рд╣ी PGR рдЦрд░ीрджें

ЁЯзм PGR рдмрдиाрдо рдЦाрдж

рд╡िрд╢ेрд╖рддा рдкीрдЬीрдЖрд░ (PGR) рдЦाрдж (Fertilizer)
рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ाрд░्рдоोрди рд╕ंрддुрд▓рди рдкोрд╖рдХ рддрдд्рд╡ рдЖрдкूрд░्рддि
рдк्рд░рднाрд╡ рдХोрд╢िрдХा рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдоिрдЯ्рдЯी рдФрд░ рдкौрдз рдоें
рдоाрдд्рд░ा рдмрд╣ुрдд рдХрдо рдЕрдзिрдХ

✍️ рдпрд╣ рдм्рд▓ॉрдЧ Advance farming techniques ЁЯМ▒ЁЯРЫЁЯРЮ рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрд╕ाрдиों рдХो рдЬाрдирдХाрд░ी рджेрдиे рд╣ेрддु рд▓िрдЦा рдЧрдпा рд╣ै।

ЁЯУв рд╢ेрдпрд░ рдХрд░ें, рдЬाрдирдХाрд░ी рдлैрд▓ाрдПं рдФрд░ рдХिрд╕ाрдиों рдХो рддрдХрдиीрдХ рд╕े рдЬोрдб़ें!

рдХोрдИ рдЯिрдк्рдкрдгी рдирд╣ीं:

рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें