рд╢ुрдХ्рд░рд╡ाрд░, 10 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ 2025

ЁЯМ╛ рдкीрдПрдо рдоोрджी рдХрд░ेंрдЧे ₹35,440 рдХрд░ोрдб़ рдХी рдХृрд╖ि рдпोрдЬрдиाрдУं рдХा рд╢ुрднाрд░ंрдн — рдкूрд░ी рдЬाрдирдХाрд░ी


рддाрд░ीрдЦ: 11 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ | рд╕्рдеाрди: рднाрд░рддीрдп рдХृрд╖ि рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рд╕ंрд╕्рдеाрди (IARI), рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी | рд╕рдордп: рд╕ुрдмрд╣ 10:30 рдмрдЬे

рд▓ेрдЦрдХ: Advance Farming Techniques ЁЯМ▒ЁЯРЫЁЯРЮ


рд╕ाрд░ांрд╢ (Quick Overview) ЁЯЪЬ

рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдирд░ेंрдж्рд░ рдоोрджी 11 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ рдХो IARI рдоें рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдоें ₹35,440 рдХрд░ोрдб़ рдХी рд╡िрднिрди्рди рдХृрд╖ि рдпोрдЬрдиाрдУं рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХрд░ेंрдЧे। рдЗрд╕ рдкैрдХेрдЬ рдоें рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рдФрд░ рдк्рд░рдоुрдЦ рд╣िрд╕्рд╕ा рд╣ै “рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдзрди рдзाрди्рдп рдХृрд╖ि рдпोрдЬрдиा” — рдЬिрд╕рдХे рд▓िрдП ₹24,000 рдХрд░ोрдб़ рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХिрдП рдЧрдП рд╣ैं। рд╢ेрд╖ рд░ाрд╢ि (₹11,440 рдХрд░ोрдб़) рдЕрди्рдп рдХृрд╖ि рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рдкрд╣рд▓ों рдФрд░ рдмुрдиिрдпाрджी рдвांрдЪे рдХे рд▓िрдП рддрдп рд╣ै।

рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдзрди рдзाрди्рдп рдХृрд╖ि рдпोрдЬрдиा — рдоुрдЦ्рдп рдмिंрджु ЁЯТб

  • ЁЯз╛ рдЕрдиुрджाрди: ₹24,000 рдХрд░ोрдб़ (рд╕рд░рдХाрд░ी рдШोрд╖рдгा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░)
  • ЁЯОп рд▓рдХ्рд╖्рдп: рдХृрд╖ि рдЙрдд्рдкाрджрдХрддा рдмрдв़ाрдиा, рдлрд╕рд▓ рд╡िрд╡िрдзीрдХрд░рдг рдХो рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди, рдХिрд╕ाрдиों рдХी рдЖрдп рд╕ंрд╡рд░्рдзрди, рдФрд░ рдкोрд╕्рдЯ-рд╣ाрд░्рд╡ेрд╕्рдЯ рд╣ाрдиिрдпों рдХो рдХрдо рдХрд░рдиा।
  • ЁЯТз рдлोрдХрд╕ рдПрд░िрдпा: рд╕िंрдЪाрдИ рджрдХ्рд╖рддा, рднंрдбाрд░рдг рд╡ рдХूрд▓-рдЪेрди, рдк्рд░рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг, рд╕्рдоाрд░्рдЯ-рдПрдЧ्рд░ी рдЯेрдХ рдФрд░ 100 рдЪрдпрдиिрдд рдЬिрд▓ों рдоें рдмेрд╣рддрд░ рдХ्рд░ेрдбिрдЯ рдкрд╣ुंрдЪ।

рдиोрдЯ: рдКрдкрд░ рджिрдпा рдЧрдпा ₹24,000 рдХрд░ोрдб़ рд╕ंрдЦ्рдпाрдд्рдордХ рд╣िрд╕्рд╕ा рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддा рдж्рд╡ाрд░ा рджिрдпा рдЧрдпा рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рдЖंрдХрдб़ा рд╣ै — рдпोрдЬрдиा рдХी рд╡िрд╕्рддृрдд рд╢рд░्рддें рдФрд░ рд▓ाрдЧू рдиिрдпрдо рд╕рд░рдХाрд░ी рд╡िрдЬ्рдЮрдк्рддि рдоें рджेрдЦрдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै।

₹35,440 рдХрд░ोрдб़ рдХा рд╕ंрднाрд╡िрдд (рдЕрдиुрдоाрдиिрдд) рдм्рд░ेрдХрдбाрдЙрди ЁЯУК

рдиीрдЪे рджिрдпा рдЧрдпा рдм्рд░ेрдХрдбाрдЙрди рдЕрдиुрдоाрдиिрдд/рдЙрджाрд╣рд░рдгीрдп рд╣ै рддाрдХि рдкाрдардХ рд╕рдордЭ рд╕рдХें рдХि рд░ाрд╢ि рдХिрд╕ рддрд░рд╣ рдЙрдкрдпोрдЧ рдоें рд▓ाрдИ рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै। рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рдм्рд░ेрдХрдбाрдЙрди рдХे рд▓िрдП рд╕рд░рдХाрд░ी рдиोрдЯिрдлिрдХेрд╢рди рджेрдЦें।

рд╡рд░्рдЧ рдЕрдиुрдоाрдиिрдд рд░ाрд╢ि (₹ рдХрд░ोрдб़) рдоुрдЦ्рдп рдЙрдкрдпोрдЧ
рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдзрди рдзाрди्рдп рдХृрд╖ि рдпोрдЬрдиा 24,000 рдЙрдд्рдкाрджрдХрддा, рд╡िрд╡िрдзीрдХрд░рдг, рдХрд░्рдЬ рд╕ुрд▓рднрддा (100 рдЬिрд▓ों) рдЖрджि
рд╕िंрдЪाрдИ рд╡ рдЬрд▓ рдк्рд░рдмंрдзрди 2,500 (рдЕрдиुрдоाрди) рдб्рд░िрдк/рд╕्рдк्рд░िंрдХрд▓рд░, рдЬрд▓ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг, рд╡ाрдЯрд░-рд╣ाрд░्рд╡ेрд╕्рдЯिंрдЧ
рдкोрд╕्рдЯ-рд╣ाрд░्рд╡ेрд╕्рдЯ рдПрд╡ं рднंрдбाрд░рдг 2,000 (рдЕрдиुрдоाрди) рдЧोрджाрдо, рдХूрд▓-рдЪेрди, рдПрдл&рд╡ी рдк्рд░ोрд╕ेрд╕िंрдЧ рдпूрдиिрдЯ
рдлाрд░्рдо рдорд╢ीрдирд░ी рд╡ рдоेрдХेрдиाрдЗрдЬेрд╢рди 1,500 (рдЕрдиुрдоाрди) рдоॉрдбрд░्рди рдЯ्рд░ैрдХ्рдЯрд░, рд╣ाрд░्рд╡ेрд╕्рдЯрд░, рдлрд╕рд▓ рдорд╢ीрди
рд░िрд╕рд░्рдЪ, рдПрдХ्рд╕рдЯेрди्рд╕рди рд╡ рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдПрдЧ्рд░ी 1,000 (рдЕрдиुрдоाрди) IARI рд╕рд╣рдпोрдЧ, рдХिрд╕ाрди рдПрдХ्рд╕рдЯेंрд╢рди, рдоोрдмाрдЗрд▓ рдПрдк्рд╕, рд╕्рдоाрд░्рдЯ рд╕ेंрд╕рд░्рд╕
рдХृрд╖ि рдмीрдоा, рдмाрдЬाрд░ рдФрд░ рд▓ोрдЬिрд╕्рдЯिрдХ्рд╕ 940 (рдЕрдиुрдоाрди) рдХृрд╖ि рдмीрдоा рдХे рд╕ुрдзाрд░, рдоूрд▓्рдп рд╕рдорд░्рдерди, рд▓ॉрдЬिрд╕्рдЯिрдХ рд╕рдм्рд╕िрдбी
рдХुрд▓ 35,440

рдпोрдЬрдиा рд╕े рдХिрд╕े рдлाрдпрджा рд╣ोрдЧा? — рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣िрддрдзाрд░рдХ ЁЯМ╛ЁЯСй‍ЁЯМ╛

  • рдЫोрдЯे рдФрд░ рд╕ीрдоांрдд рдХिрд╕ाрди — рдмेрд╣рддрд░ рдХрд░्рдЬ рдкрд╣ुँрдЪ рдФрд░ рдХिрдлाрдпрддी рдЗрдирдкुрдЯ।
  • рдордз्рдпрдо/рдмрдб़े рдХिрд╕ाрдиों — рдоेрдХेрдиाрдЗрдЬेрд╢рди рд╡ рдк्рд░рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХा рдЕрд╡рд╕рд░।
  • рдХिрд╕ाрдиों рдХे рд╕рд╣рдХाрд░ी рд╕рдоिрддिрдпाँ рд╡ рдПрдЧ्рд░ी-рдПрдордПрд╕рдПрдордИ — рдкोрд╕्рдЯ-рд╣ाрд░्рд╡ेрд╕्рдЯ рдФрд░ рд╡ैрд▓्рдпु-рдРрдбेрдб рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рд╕े рд▓ाрдн।
  • рдЧ्рд░ाрдоीрдг рд╢्рд░рдоिрдХ рдФрд░ рдк्рд░ोрд╕ेрд╕िंрдЧ рд╕ेрдХ्рдЯрд░ — рд░ोрдЬрдЧाрд░ рд╕ृрдЬрди рдФрд░ рдЧांрд╡ों рдоें рд╡ैрд▓्рдпू-рдЪेрди рдХा рд╡िрдХाрд╕।

рд▓ाрдн (Benefits) — рдд्рд╡рд░िрдд рдирдЬ़ीрд░ ЁЯЪА

  1. рдХिрд╕ाрдиों рдХी рд╢ुрдж्рдз рдЖрдп рдоें рд╡ृрдж्рдзि рдФрд░ рдЕрд╕्рдеिрд░рддा рдоें рдХрдоी।
  2. рдлрд╕рд▓-рд╣ाрдиि рдШрдЯेрдЧी — рдмेрд╣рддрд░ рднंрдбाрд░рдг рдФрд░ рдХूрд▓-рдЪेрди рд╕े।
  3. рдЬрд▓ рдХी рдмрдЪрдд рдФрд░ рд╕्рдеाрдпी рд╕िंрдЪाрдИ рдкрдж्рдзрддिрдпाँ рдЕрдкрдиाрдиे рдоें рддेрдЬी।
  4. рдирдП рдХृрд╖ि-рдЙрдж्рдпोрдЧ рдХा рд╡िрдХाрд╕, рдЬिрд╕рд╕े рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдордЬрдмूрдд рд╣ोрдЧी।

рдХ्рд░िрдпाрди्рд╡рдпрди (Implementation) — рдХ्рдпा рдЙрдо्рдоीрдж рдХрд░ें ЁЯФз

рдЖрдо рддौрд░ рдкрд░ рдРрд╕ी рдХेंрдж्рд░ीрдп рдШोрд╖рдгाрдУं рдХे рдмाрдж рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдФрд░ рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ें рдХाрд░्рдпрдпोрдЬрдиा рдмрдиाрддी рд╣ैं:

  • рдХेंрдж्рд░ рд╡ рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдмीрдЪ рд╕ाрдЭेрджाрд░ी (Centre-State coordination)।
  • IARI рдФрд░ рд░ाрдЬ्рдп рдХृрд╖ि рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХे рд╕ाрде рддрдХрдиीрдХी рд╕рд╣рдпोрдЧ рдФрд░ рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо।
  • 100 рдЪрдпрдиिрдд рдЬिрд▓ों рдоें рдкाрдпрд▓рдЯ рдк्рд░ोрдЬेрдХ्рдЯ — рд╡рд╣ां рд╕े рдоाрдк рдХрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕्рддрд░ рдкрд░ рд╡िрд╕्рддाрд░।
  • рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдкोрд░्рдЯрд▓/рдПрдХ्рд╕ेрд╕ рдк्рд╡ाрдЗंрдЯ рдЬрд╣ां рдХिрд╕ाрди рд╕्рдХीрдо рдХे рд▓िрдП рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░ рд╕рдХेंрдЧे।

рдХिрд╕ाрди — рдЖрд╡ेрджрди рдХैрд╕े рдХрд░ें? (Quick How-to) ЁЯУЭ

рдиिрдпрдоिрдд рдЪрд░рдг (рд╕ाрдоाрди्рдп рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢िрдХा):

  • рдХिрд╕ाрди рдЕрдкрдиे рдирдЬрджीрдХी рдХृрд╖ि рд╡िрднाрдЧ / рдм्рд▓ॉрдХ рдХाрд░्рдпाрд▓рдп рд╕े рдпोрдЬрдиा-рд╕ूрдЪрдиा рд▓ें।
  • рдпрджि рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдкंрдЬीрдХрд░рдг рд╣ै рддो рд╕ंрдмंрдзिрдд рдкोрд░्рдЯрд▓/UMANG/рдХिрд╕ाрди-рд╕рд╣ाрдпрддा рдРрдк рдкрд░ рджेрдЦें।
  • рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ: рдлрд╕рд▓ рд░िрдХॉрд░्рдб, рдЬрдоीрди рдХा рдк्рд░рдоाрдг (7/12 рдпा рдЬрдоाрдмंрджी), рдЖрдзाрд░/рдХिрд╕ाрди рдХ्рд░ेрдбिрдЯ-рдХाрд░्рдб (JEEVAN/PM KCC)।
  • рдХिрд╕ाрди рд╕рдоूрд╣ (рдПрдлрдкीрдУ/рдПрдлPC) рдоें рдЬोрдб़рдиे рд╕े рд╕рдм्рд╕िрдбी/рд▓ोрди рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиा рдмрдв़рддी рд╣ै।

рдиोрдЯ: рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рдЖрд╡ेрджрди-рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХी рдШोрд╖рдгा рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдХे рдмाрдж рд╕ंрдмंрдзिрдд рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдЬाрд░ी рдХрд░ेрдЧा — рдпрд╣ाँ рд╕ाрдоाрди्рдп рд╕рд▓ाрд╣ рджी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै।

рдЖрдо рдк्рд░рд╢्рди (FAQ) ❓

Q1: рдХ्рдпा рдпрд╣ рдпोрдЬрдиा рд╕िрд░्рдл рдЕрдиुрджाрди рджेрдЧी рдпा рд▓ोрди рднी рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं?

A1: рдШोрд╖рдгा рдоें рдЕрдиुрджाрди рдФрд░ рдХ्рд░ेрдбिрдЯ-рд╕ुрд╡िрдзाрдПँ рджोрдиों рдХा рдЬिрдХ्рд░ рд╣ै — рдкрд░ рд╡िрд╕्рддृрдд рд╢рд░्рддें рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рдиोрдЯिрдлिрдХेрд╢рди рдоें рджी рдЬाрдПँрдЧी।

Q2: 100 рдЪрдпрдиिрдд рдЬिрд▓ों рдХा рдХ्рдпा рдорддрд▓рдм рд╣ै?

A2: рдЗрд╕рдХा рддाрдд्рдкрд░्рдп рд╣ै рдХि рдк्рд░ाрд░рдо्рднिрдХ рддौрд░ рдкрд░ 100 рдЬिрд▓ों рдХो рдк्рд░ाрдердоिрдХрддा рджी рдЬाрдПрдЧी рдЬрд╣ाँ рдкाрдпрд▓рдЯ рд╡ рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕рд╣ाрдпрдХ рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдЪрд▓ेंрдЧे — рд╡िрд╕्рддाрд░ рдмाрдж рдоें рд╣ोрдЧा।

Q3: рдХिрддрдиे рд╕рдордп рдоें рд▓ाрдн рдоिрд▓ेрдЧा рдХिрд╕ाрди рдХो?

A3: рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдШрдЯрдХों (рд╕िंрдЪाрдИ, рдкोрд╕्рдЯ-рд╣ाрд░्рд╡ेрд╕्рдЯ, рдХ्рд░ेрдбिрдЯ) рдХे рд▓िрдП рд╕рдордп рд╕ीрдоा рднिрди्рди рд╣ोрдЧी; рдХुрдЫ рдд्рд╡рд░िрдд рд╕рдм्рд╕िрдбी рдорд╣ीрдиों рдоें рдоिрд▓ рд╕рдХрддी рд╣ैं, рдмрдб़े рдЗंрдл्рд░ाрд╕्рдЯ्рд░рдХ्рдЪрд░ рдк्рд░ोрдЬेрдХ्рдЯों рдХे рд▓िрдП 1–3 рд╕ाрд▓ рдХा рд╕рдордп рд▓рдЧ рд╕рдХрддा рд╣ै।

рдХ्рдпा рдХрд░ें — рдХिрд╕ाрди рдФрд░ рдХृрд╖ि рд╕्рдЯाрд░्рдЯрдЕрдк рдХे рд▓िрдП рд░ूрдЯрдоैрдк ЁЯУИ

  • рдЕрдкрдиे рдЧाँрд╡/рдм्рд▓ॉрдХ рдХे рдХृрд╖ि рд╡िрднाрдЧ рд╕े рдоिрд▓рдХрд░ рдпोрдЬрдиाрдУं рдХे рдмाрд░े рдоें рдЕрдкрдбेрдЯ рд░рд╣ें।
  • рдПрдлрдкीрдУ рдпा рдХिрд╕ाрди рд╕рдоूрд╣ рдмрдиाрдХрд░ рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рдЖрд╡ेрджрди рд╡ рдЦрд░ीрдж рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░ें।
  • рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╕्рдХिрд▓्рд╕ (рдХिрд╕ाрди рдРрдк्рд╕, рдоोрдмाрдЗрд▓-UPI, рдПрдЧ्рд░ी-рдоाрд░्рдХेрдЯ्рд╕) рд╕ीрдЦें।
  • рд╕्рдеाрдиीрдп рдмाрдЬाрд░ों рдоें рд╡ैрд▓्рдпू-рдПрдбिрд╢рди (рдк्рд░ोрд╕ेрд╕िंрдЧ) рдкрд░ рдз्рдпाрди рджें — рдЗрд╕рд╕े рдЖрдп рдмрдв़рддी рд╣ै।

рд╕्рд░ोрдд рдФрд░ рдЖрдЧे рдкрдв़ें ЁЯУЪ

рдпрд╣ рд▓ेрдЦ рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рдиीрддि-рдиोрдЯ рдпा рд╡िрд╕्рддृрдд рд╕рд░рдХाрд░ी рдиोрдЯिрдлिрдХेрд╢рди рдХा рд╡िрдХрд▓्рдк рдирд╣ीं рд╣ै — рдпрд╣ рдХिрд╕ाрдиों рдФрд░ рдХृрд╖ि-рдкेрд╢े рд╕े рдЬुреЬे рдкाрдардХों рдХो рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рд╕рдордЭाрдиे рдХे рд▓िрдП рддैрдпाрд░ рдХिрдпा рдЧрдпा рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рдХ рд╣ै। рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рд╢рд░्рддों рдХे рд▓िрдП рдХेंрдж्рд░ рд╕рд░рдХाрд░/рдХृрд╖ि рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп/рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рдиोрдЯिрд╕ рдмोрд░्рдб рджेрдЦें।

рд╣рдоेрд╢ा рд╕рд▓ाрд╣: рдмрдб़े рдиिрд╡ेрд╢ рд╕े рдкрд╣рд▓े рдЕрдкрдиे рдм्рд▓ॉрдХ-рд▓ेрд╡рд▓ рдЕрдзिрдХाрд░ी рдпा рдХृрд╖ि рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮ рд╕े рдкрд░ाрдорд░्рд╢ рд▓ें।

рд▓ेрдЦрдХ: Advance Farming Techniques ЁЯМ▒ЁЯРЫЁЯРЮ | рдЕрдкрдбेрдЯ: 11 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ 2025


рдХोрдИ рдЯिрдк्рдкрдгी рдирд╣ीं:

рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें