рдмुрдзрд╡ाрд░, 29 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ 2025

NAA (рдиेрдл्рдеेрд▓िрди рдПрд╕िрдЯिрдХ рдПрд╕िрдб): рдкौрдзों рдХी рд╡ृрдж्рдзि, рдлूрд▓ рдФрд░ рдЙрдкрдЬ рдмрдв़ाрдиे рдХा рдЕрд╕рд░рджाрд░ рдЙрдкाрдп ЁЯМ▒ЁЯМ╝



Author: Advance Farming Techniques ЁЯМ▒ЁЯРЫЁЯРЮ • рдк्рд░рдХाрд╢िрдд:

NAA (Naphthalene Acetic Acid) рдПрдХ рдХृрдд्рд░िрдо рдСрдХ्рд╕िрди (Auxin) рд╣ै рдЬो рдкौрдзों рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдХो рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдХрд░рддा рд╣ै — рдЦाрд╕рдХрд░ рдлूрд▓ों рдХा рд╕्рдеिрд░ рд╣ोрдиा, рдЬрдб़ рдмрдирдиा рдФрд░ рдлрд▓ рд╕ेрдЯिंрдЧ। рд╕рд╣ी рдоाрдд्рд░ा рдФрд░ рд╕рдордп рдкрд░ рдЗрд╕рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдиे рд╕े рдХिрд╕ाрди рдЙрдкрдЬ рдФрд░ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рджोрдиों рдмрдв़ा рд╕рдХрддे рд╣ैं। ЁЯЪЬ


NAA рдХ्рдпा рд╣ै? ЁЯзк

рдиेрдл्рдеेрд▓िрди рдПрд╕िрдЯिрдХ рдПрд╕िрдб (NAA) рдПрдХ рд╕िंрдеेрдЯिрдХ рдСрдХ्рд╕िрди рд╢्рд░ेрдгी рдХा рдкौрдз рд╡ृрдж्рдзि рдиिрдпाрдордХ (Plant Growth Regulator - PGR) рд╣ै। рдпрд╣ рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рд╣ाрд░्рдоोрди рдСрдХ्рд╕िрди рдХी рддрд░рд╣ рдХाрдо рдХрд░ рдХे рдХोрд╢िрдХा рд╡िрднाрдЬрди рдФрд░ рд▓ंрдмाрдИ рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдХृрд╖ि рдоें рдЗрд╕े рд╕्рдк्рд░े, рдбिрдк рдпा рдмीрдЬ рдЙрдкрдЪाрд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।

NAA рдХैрд╕े рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै? (Mechanism of Action)

  • рдСрдХ्рд╕िрди-рд╕िрдЧ्рдирд▓िंрдЧ рдкाрдерд╡े рдХो рд╕рдХ्рд░िрдп рдХрд░рддा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдХोрд╢िрдХाрдУं рдоें рд╡िрднाрдЬрди рдФрд░ рд╡िрд╕्рддाрд░ рдмрдв़рддा рд╣ै।
  • рдлूрд▓ों рдоें рд╣ाрд░्рдоोрдирд▓ рдЕрд╕ंрддुрд▓рди рдХो рд╕ंрддुрд▓िрдд рдХрд░ рдХे flower drop рдпाрдиी рдлूрд▓ рдЭрдб़рдиे рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдХрдо рдХрд░рддा рд╣ै।
  • рдХрдЯिंрдЧ्рд╕ рдоें рд░ूрдЯिंрдЧ (рдЬрдб़ рдмрдирдиे) рдХो рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рддा рд╣ै — рдк्рд░ोрдкोрдЧेрд╢рди (рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг) рдоें рдЙрдкрдпोрдЧी।

NAA рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдлाрдпрджे ЁЯМЯ

  • рдлूрд▓ рдФрд░ рдлрд▓ рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдмрдв़ाрддा рд╣ै — рдлूрд▓ рдЧिрд░рдиे рдХрдо рд╣ोрдиे рд╕े рд╕ेрдЯिंрдЧ рдмेрд╣рддрд░ рд╣ोрддी рд╣ै।
  • рдЬрдб़ рд╡िрдХाрд╕ рдоें рдорджрдж — рдХрдЯिंрдЧ рд╕े рдкौрдзा рдмрдв़ाрдиे рдоें рдЙрдкрдпोрдЧी।
  • рдлрд▓ рдХा рдЖрдХाрд░ рдФрд░ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рд╕ुрдзाрд░рддा рд╣ै — рдмाрдЬाрд░ рдоूрд▓्рдп рдмрдв़рдиे рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиा।
  • рддрдиाрд╡ рд╕рд╣рдирд╢ीрд▓рддा рдоें рд╡ृрдж्рдзि — рд╕ूрдЦा/рдЙрдЪ्рдЪ рддाрдкрдоाрди рдоें рдкौрдзा рдмेрд╣рддрд░ рдЯिрдХрддा рд╣ै।

рдХिрд╕ рдлрд╕рд▓ों рдоें рдХिрд╕ рд╕рдордп рдФрд░ рдоाрдд्рд░ा рд╕े рд▓рдЧाрдПँ? (Crop-wise Dosage)

рдиिрдо्рди рддाрд▓िрдХा рд╕ाрдоाрди्рдп рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢िрдХा рд╣ै — рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рдФрд░ рд▓ेрдмрд▓ рдиिрд░्рджेрд╢ рд╕рдмрд╕े рд╡िрд╢्рд╡рд╕рдиीрдп рд╣ोрддे рд╣ैं।

рдлрд╕рд▓рд╕ाрдоाрди्рдп рдЙрдкрдпोрдЧ рдоाрдд्рд░ा (ppm)рд╕्рдк्рд░े рдХा рд╕рдордп / рдЪрд░рдг
рдХрдкाрд╕10–20 ppmрдлूрд▓ рдЖрдиे рдХे рд╕рдордп, рдкрд╣рд▓े рд╕ेрдЯ рдкрд░
рдЯрдоाрдЯрд░ / рдоिрд░्рдЪ15–25 ppmрдлूрд▓ рдЖрдиे рдХे рд╢ुрд░ुрдЖрддी рдЪрд░рдг
рдоूंрдЧ, рддुрдЕрд░, рд╕ोрдпाрдмीрди15 ppmрдлूрд▓ рдЖрдиे рдкрд░ 1 рд╕्рдк्рд░े (рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдЕрдиुрд╕ाрд░ рджोрд╣рд░ाрдПँ)
рдЖрдо / рдХेрд▓ा / рд╕ंрддрд░ा20–40 ppmрдлूрд▓ рдЖрдиे рд╡ рдлрд▓ рд╕ेрдЯिंрдЧ рдХे рджौрд░ाрди
рдХрдЯिंрдЧ्рд╕ рдХे рд▓िрдП рд░ूрдЯिंрдЧ500–2000 ppm (рдбिрдк рд╕рдоाрдзाрди)рдХрдЯिंрдЧ्рд╕ рдХा рдбिрдк — рдмрд╣ुрдд рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдоाрдд्рд░ा рдоें

рдШोрд▓ рдХैрд╕े рддैрдпाрд░ рдХрд░ें? (Solution Preparation)

1 ppm = 1 mg/L рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдоाрдкें। рдЕрдЧрд░ рдЖрдкрдХे рдкाрд╕ 10 ppm рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै рдФрд░ рд╕्рдк्рд░े рдХा рдХुрд▓ рдкाрдиी 10 рд▓ीрдЯрд░ рд╣ै рддो рдЬोрдб़ें: 10 mg/L × 10 L = 100 mg NAA। рдпрд╣ рдмрд╣ुрдд рдХрдо рдоाрдд्рд░ा рд╣ै — рдЗрд╕рд▓िрдП рд╕ूрдЦे рдкाрдЙрдбрд░ рдХो рдШोрд▓рдиे рдФрд░ рдлिрд░ рдкाрдиी рдоें рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рдоिрд▓ाрдиे рдХी рд╡िрдзि рдЕрдкрдиाрдПँ।

рдирдоूрдиा: 15 ppm рдХे 5 рд▓ीрдЯрд░ рдШोрд▓ рдХे рд▓िрдП — 15 mg/L × 5 L = 75 mg NAA।

рд╕्рдк्рд░े рдХी рд╕рд╣ी рд╡िрдзि (Application Tips)

  • рд╕्рдк्рд░े рд╕ुрдмрд╣ рдЬрд▓्рджी рдпा рд╢ाрдо рдХो рдХрд░ें — рддेрдЬ рдзूрдк рдоें рд╕्рдк्рд░े рди рдХрд░ें।
  • рдЕрдЪ्рдЫी рдкрдд्рддी рдХो рднीрдЧрдиे рддрдХ рд╕्рдк्рд░े рдХрд░ें рддाрдХि рдШोрд▓ рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рдЕрд╡рд╢ोрд╖िрдд рд╣ो।
  • рд╕िрд░िंрдЬ рдпा рдоाрдкрдХ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░ рд╕рд╣ी рдоाрдд्рд░ा рдХा рдоिрд▓ाрди рдХрд░ें — рдУрд╡рд░рдбोрдЬ рд╕े рдиुрдХрд╕ाрди рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै।
  • рдпрджि рдХिрд╕ी рдЕрди्рдп рдХेрдоिрдХрд▓ (рдХीрдЯрдиाрд╢рдХ / рдлрд░्рдЯिрд▓ाрдЗрдЬрд░) рдХे рд╕ाрде рдоिрд▓ाрдиा рд╣ै рддो рдкрд╣рд▓े рдЫोрдЯे рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рдоें рд╕ुрд╕ंрдЧрддрддा рдЬांрдЪें।

рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдФрд░ рднंрдбाрд░рдг (Safety & Storage)

  • рдмрдЪ्рдЪों рдФрд░ рдкрд╢ुрдУं рдХी рдкрд╣ुंрдЪ рд╕े рджूрд░ рд░рдЦें।
  • рд╕्рдЯोрд░िंрдЧ: рдаंрдбी, рд╕ूрдЦी рдФрд░ рдЕंрдзेрд░ी рдЬрдЧрд╣ рдоें рд░рдЦें — рдоूрдд्рд░-рдкрдЯ्рдЯी рд╕े рдмрдЪाрдПँ।
  • рдЙрдд्рдкाрдж рдХी рдкैрдХेрдЯ рдкрд░ рджिрдП рдЧрдП MSDS (Material Safety Data Sheet) рдХो рдкрдв़ें।
  • рдШोрд▓ рдмрдиाрддे рд╡ рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╕рдордп рджрд╕्рддाрдиे рдФрд░ рдоाрд╕्рдХ рдкрд╣рдиें।

рдХिрд╕ाрдиों рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ैрдХ्рдЯिрдХрд▓ рдЯिрдк्рд╕ (Practical Farmer Tips)

  1. рдкрд╣рд▓े рдЫोрдЯे рдк्рд▓ॉрдЯ рдкрд░ рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рдХрд░ें — 5–10% рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдкрд░ рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░ рджेрдЦें।
  2. рдХिрд╕ी рдирдИ рдХिрд╕्рдо рдпा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХे рд▓िрдП рд╕्рдеाрдиीрдп рдХृрд╖ि рд╡िрднाрдЧ/рдХृрд╖ि рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рд╕े рд╕рд▓ाрд╣ рд▓ें।
  3. рдпрджि рд╕्рдк्рд░े рдХे рдмाрдж рдкрдд्рддिрдпों рдкрд░ рдЬрд▓рди рджिрдЦे рддो рддुрд░ंрдд рд╕ाрдл рдкाрдиी рд╕े рдзोрдПँ।

рдЕрдХ्рд╕рд░ рдкूрдЫे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдк्рд░рд╢्рди (FAQ) ❓

рдХ्рдпा NAA рдЬैрд╡िрдХ рдЦेрддी рдоें рдЙрдкрдпोрдЧ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै?

рдЕрдзिрдХांрд╢ рдСрд░्рдЧेрдиिрдХ рдк्рд░рдоाрдгрди рдиिрдХाрдп рд╕िंрдеेрдЯिрдХ PGRs рдХो рд╕ीрдоिрдд рдпा рдк्рд░рддिрдмंрдзिрдд рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рд▓िрдП рдЬैрд╡िрдХ рдЦेрддी рдоें рдЙрдкрдпोрдЧ рд╕े рдкрд╣рд▓े рдЕрдкрдиे рдк्рд░рдоाрдгрди рдиिрдХाрдп рд╕े рдЬांрдЪ рдХрд░ें।

рдХ्рдпा NAA рдХा рдУрд╡рд░рдбोрдЬ рдиुрдХрд╕ाрди рдкрд╣ुँрдЪाрдПрдЧा?

рд╣ाँ — рдЕрдзिрдХ рдоाрдд्рд░ा рдоें рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рд╕े рдкрдд्рддिрдпों рдкрд░ рдЬрд▓рди, рдЕрд╕ाрдоाрди्рдп рд╡ृрдж्рдзि рдпा рдкौрдзे рдХी рдиिрд░्рдмрд▓рддा рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рд▓ेрдмрд▓ рдиिрд░्рджेрд╢ рдФрд░ рдЕрдиुрд╢ंрд╕िрдд ppm рдХा рдкाрд▓рди рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै।

рдХ्рдпा NAA рдХो рдЕрди्рдп PGRs рдХे рд╕ाрде рдоिрд▓ा рдХрд░ рдЪрд▓ा рд╕рдХрддे рд╣ैं?

рдХुрдЫ PGRs рдФрд░ рдХृрд╖ि рд░рд╕ाрдпрдиों рдХे рд╕ाрде рдЕрд╕ंрдЧрддрддा рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। рдкрд╣рд▓े рдЫोрдЯे рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдоिрд▓ाрдХрд░ рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рдХрд░ें рдФрд░ рдиिрд░्рдоाрддा рдХे рдиिрд░्рджेрд╢ рджेрдЦें।

рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ (Conclusion)

NAA рдПрдХ рдЕрд╕рд░рджाрд░ рдЯूрд▓ рд╣ै рдЬो рд╕рд╣ी рдоाрдд्рд░ा рдФрд░ рд╕рдордп рдкрд░ рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдкрд░ рдлूрд▓ों, рдлрд▓ों рдФрд░ рдЬрдб़ рд╡िрдХाрд╕ рдоें рдорджрдж рдХрд░рддा рд╣ै। рдХिрд╕ाрдиों рдХो рдЫोрдЯे рдкैрдоाрдиे рдкрд░ рдЯ्рд░ाрдпрд▓ рдХрд░рдХे рдФрд░ рд╕्рдеाрдиीрдп рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮों рд╕े рд╕рд▓ाрд╣ рд▓ेрдХрд░ рдЗрд╕рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП рддाрдХि рдЕрдзिрдХрддрдо рд▓ाрдн рдФрд░ рди्рдпूрдирддрдо рдЬोрдЦिрдо рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рд╣ो рд╕рдХे। ЁЯМ╛✅

Writer: Advance Farming Techniques ЁЯМ▒ЁЯРЫЁЯРЮ


рдХोрдИ рдЯिрдк्рдкрдгी рдирд╣ीं:

рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें