рдХिрд╕ाрди рднाрдЗрдпों, рдмैंрдЧрди рдХी рдкाрд░ंрдкрд░िрдХ рдЦेрддी рдоें рдПрдХ рдмрдб़ी рд╕рдорд╕्рдпा рд╣рдоेрд╢ा рд╕ाрдордиे рдЖрддी рд╣ै— “рдлрд╕рд▓ рд╕िрд░्рдл 3–4 рдорд╣ीрдиे рд╣ी рдЪрд▓рддी рд╣ै, рдоुрдиाрдлा рд╕ीрдоिрдд рдоिрд▓рддा рд╣ै।” рд▓ेрдХिрди рдорд╣ाрд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рд╕ांрдЧрд▓ी рдЬिрд▓े рдХे рдХिрд╕ाрди рд░ाрдЬू рд╕рд╣рдиी рдиे рдРрд╕ा рдоॉрдбрд▓ рддैрдпाрд░ рдХिрдпा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдмैंрдЧрди рдХा рдкौрдзा 7–8 рдорд╣ीрдиे рд▓рдЧाрддाрд░ рдлрд▓ рджेрддा рд╣ै! ЁЯМ▒ЁЯФе
рдЗрд╕ рддрдХрдиीрдХ рдХा рдлाрдпрджा рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдХिрд╕ाрди рд╕ाрд▓рднрд░ рд░ोрдЬ़ рддुрдб़ाрдИ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рд╕े рд╕рдордп, рд▓ाрдЧрдд, рдкाрдиी рдФрд░ рдоेрд╣рдирдд — рд╣рд░ рддрд░рд╣ рд╕े рдмрдЪрдд рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рдоुрдиाрдлा рд▓рдЧाрддाрд░ рдмрдв़рддा рд╣ै।
ЁЯМ▒ рдирдпा рдоॉрдбрд▓ рдХ्рдпा рд╣ै?
рдпрд╣ рдПрдХ рдЙрди्рдирдд рдЦेрддी рдоॉрдбрд▓ рд╣ै рдЬिрд╕рдоें—
- рдЙрди्рдирдд рдХिрд╕्рдо рдХे рдмैंрдЧрди рдХे рдкौрдзे
- рдордЬрдмूрдд рдирд░्рд╕рд░ी рддрдХрдиीрдХ
- рдб्рд░िрдк рд╕िंрдЪाрдИ ЁЯТз
- рдЬैрд╡िрдХ рдкोрд╖рдг (рдЬैрд╡िрдХ рдЦाрдж, рдЬीрд╡ाрдоृрдд) ЁЯМ┐
- рдЫंрдЯाрдИ (Pruning) ✂️
- рдиिрд░ंрддрд░ рд░ोрдЧ рдиिрдпंрдд्рд░рдг
рдЗрди рд╕рдмрдХे рд╕ंрдпोрдЬрди рд╕े рдкौрдзा рд▓рдЧाрддाрд░ 7–8 рдорд╣ीрдиे рддрдХ рдлрд▓ рджेрддा рд░рд╣рддा рд╣ै।
ЁЯЪЬ рдпрд╣ рддрдХрдиीрдХ рдХैрд╕े рдХाрдо рдХрд░рддी рд╣ै?
1️⃣ рдордЬрдмूрдд рдирд░्рд╕рд░ी рддैрдпाрд░ рдХрд░рдиा
- рдмीрдЬ рдХो рдЯ्рд░े рдоें рдмोрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
- рдирд░рдо рдФрд░ рдЬैрд╡िрдХ рдоीрдбिрдпा рдЬैрд╕े рдХोрдХोрдкीрдЯ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ।
- 30–35 рджिрди рдХे рдмाрдж рдкौрдзे рдЦेрдд рдоें рд▓рдЧाрдП рдЬाрддे рд╣ैं।
2️⃣ рдб्рд░िрдк рд╕िंрдЪाрдИ рд▓ाрдЧू рдХрд░рдиा ЁЯТз
рдб्рд░िрдк рд╕िрд╕्рдЯрдо рд▓рдЧाрдиे рд╕े—
- рдкाрдиी 60% рддрдХ рдмрдЪрддा рд╣ै
- рдкौрдзे рдкрд░ рддрдиाрд╡ рдирд╣ीं рдкрдб़рддा
- рдлрд▓рди рд▓ंрдмे рд╕рдордп рддрдХ рдЬाрд░ी рд░рд╣рддा рд╣ै
- рдЦाрдж рд╕ीрдзा рдЬрдб़ों рддрдХ рдкрд╣ुंрдЪрддी рд╣ै
3️⃣ рдЬैрд╡िрдХ рдкोрд╖рдг рджेрдиा ЁЯМ┐
рдЗрд╕ рдоॉрдбрд▓ рдоें рдХिрд╕ाрди рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рдЦाрдж рдХрдо рдФрд░ рдЬैрд╡िрдХ рдкोрд╖рдг рдЕрдзिрдХ рджेрддे рд╣ैं:
- рдЬीрд╡ाрдоृрдд
- рдШрдирдЬीрд╡ाрдоृрдд
- рдлिрд╢ рдЕрдоीрдиो
- рд╕рдордп-рд╕рдордп рдкрд░ рдЧोрдмрд░ рдХी рдЦाрдж
рдЗрд╕рд╕े рдкौрдзा рдордЬрдмूрдд рдФрд░ рд▓ंрдмे рд╕рдордп рддрдХ рдлрд▓ рджेрдиे рд▓ाрдпрдХ рдмрдирддा рд╣ै। ЁЯМ▒ЁЯТк
4️⃣ рдиिрдпрдоिрдд рдЫंрдЯाрдИ (Pruning) ✂️
рдирд░рдо рдФрд░ рд╕ूрдЦी рд╢ाрдЦाрдУं рдХो рд╣рдЯाрдиे рд╕े—
- рдкौрдзे рдоें рдирдИ рд╢ाрдЦाрдПँ рдЖрддी рд╣ैं
- рдирдпा рдлूрд▓ рдФрд░ рдирдпा рдлрд▓ рд▓рдЧाрддाрд░ рдмрдирддा рд╣ै
- рд░ोрдЧों рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиा рдХрдо рд╣ोрддी рд╣ै
5️⃣ Integrated Pest Management ЁЯРЮ
- рдкीрд▓ा рдХाрд░्рдб (Yellow sticky trap)
- рдиीрдо рддेрд▓ рдХा рдЫिрдб़рдХाрд╡
- рдЬैрд╡िрдХ рдХीрдЯ рдиिрдпंрдд्рд░рдг
- рд╕рд╣ी рдЕंрддрд░ाрд▓ рдкрд░ рдиिрд░ीрдХ्рд╖рдг
ЁЯТ░ рдЗрд╕ рдоॉрдбрд▓ рдХे рдмрдб़े рдлाрдпрджे
- ЁЯМ▒ рдкौрдзे 7–8 рдорд╣ीрдиे рддрдХ рд▓рдЧाрддाрд░ рдлрд▓ рджेрддे рд╣ैं
- ЁЯТ░ рд░ोрдЬ़ рдХी рдЖрдорджрдиी (рджैрдиिрдХ рддुрдб़ाрдИ)
- ЁЯТз рдкाрдиी рдХी 60% рддрдХ рдмрдЪрдд
- ЁЯМ╛ рдХрдо рд▓ाрдЧрдд рдоें рдЕрдзिрдХ рдЙрдд्рдкाрджрди
- ЁЯРЫ рд░рд╕ाрдпрдиों рдХी рдХрдо рдЬрд░ूрд░рдд
- ЁЯФе рдЦेрдд рдХी рдЙрд░्рд╡рд░рддा рдмрдиी рд░рд╣рддी рд╣ै
- ЁЯУИ рдХिрд╕ाрди рдХा рдХुрд▓ рдоुрдиाрдлा 2 рдЧुрдиा рддрдХ рдмрдв़ рд╕рдХрддा рд╣ै
ЁЯМ╛ рдХिрд╕ाрди рдХे рд▓िрдП рдпрд╣ рдоॉрдбрд▓ рдХ्рдпों рдлाрдпрджेрдоंрдж?
рдкाрд░ंрдкрд░िрдХ рдЦेрддी рдоें рдмैंрдЧрди рдХे рдкौрдзे 90–120 рджिрдиों рдоें рдердХ рдЬाрддे рд╣ैं। рд▓ेрдХिрди рдЗрд╕ рддрдХрдиीрдХ рдоें рдкौрдзे 240–260 рджिрди рддрдХ рд╕्рд╡рд╕्рде рдмрдиे рд░рд╣рддे рд╣ैं।
рдЗрд╕рд╕े рдХिрд╕ाрди рдХो—
- рдХрдо рдордЬрджूрд░ी рд▓ाрдЧрдд ЁЯСиЁЯМ╛
- рдХрдо рдкाрдиी рдЦрд░्рдЪ ЁЯТз
- рдЕрдзिрдХ рджिрди рдХा рдЙрдд्рдкाрджрди ЁЯМ▒
- рд▓рдЧाрддाрд░ рдмाрдЬाрд░ рдоें рдмिрдХ्рд░ी ЁЯТ░
ЁЯУв рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖
рдЕрдЧрд░ рдХिрд╕ाрди рднाрдЗрдпों рдЖрдк рднी рдмैंрдЧрди рдХी рдЦेрддी рд╕े рдЬ्рдпाрджा рдоुрдиाрдлा рдХрдоाрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं, рддो рдпрд╣ “рд▓ॉрди्рдЧ рдк्рд░ोрдбрдХ्рд╢рди рдоॉрдбрд▓” рдЖрдкрдХे рд▓िрдП рдмрд╣ुрдд рдлाрдпрджेрдоंрдж рд╣ै।
рдкाрдиी рдХी рдмрдЪрдд, рдЬैрд╡िрдХ рдЦेрддी, рдФрд░ рд╕рд╣ी рдЫंрдЯाрдИ рд╕े рдмैंрдЧрди рдХा рдкौрдзा рдорд╣ीрдиों рддрдХ рдлрд▓ рджेрддा рд░рд╣ेрдЧा।
ЁЯТм рдЖрдкрдХा рдХ्рдпा рдЕрдиुрднрд╡ рд╣ै?
рдЕрдЧрд░ рдЖрдк рдмैंрдЧрди рдХी рдЦेрддी рдХрд░рддे рд╣ैं, рддो рдХрдоेंрдЯ рдоें рдЕрдкрдиी рд╕рдорд╕्рдпा рдпा рд╕рд╡ाрд▓ рдЬрд░ूрд░ рдкूрдЫें। рдм्рд▓ॉрдЧ рдЕрдЪ्рдЫा рд▓рдЧा рд╣ो рддो рдХिрд╕ाрдиों рддрдХ рд╢ेрдпрд░ рдХрд░ें ЁЯЪЬЁЯМ▒
Writer: - Advance Farming Techniques ЁЯМ▒ЁЯРЫЁЯРЮ
рдХोрдИ рдЯिрдк्рдкрдгी рдирд╣ीं:
рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें