рдм्рд▓ूрдмेрд░ी рдХी рдЦेрддी рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрд╕ाрди рд╕ंрдЧोрд╖्рдаी — рдкूрд░ी рдЧाрдЗрдб ЁЯЪЬЁЯМ▒ЁЯТ░
ЁЯМ╛ рдХिрд╕ाрдиों рдХी рд╕рдорд╕्рдпा (рдХ्рдпों рд╕ंрдЧोрд╖्рдаी рдЬрд░ूрд░ी рдеी)
рдЖрдЬ рдХрдИ рдХिрд╕ाрдиों рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рдпрд╣ी рд╣ै — рдЦेрддी рдХी рд▓ाрдЧрдд рдмрдв़рддी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै, рдордЬрджूрд░ी рдФрд░ рдЗрдирдкुрдЯ (рдЦाрдж, рдХीрдЯрдиाрд╢рдХ) рдорд╣ंрдЧे рд╣ैं, рдкрд░ рдлрд╕рд▓ рдХा рдоुрдиाрдл़ा рдХрдо рд╣ै।
рдРрд╕ी рд╕्рдеिрддि рдоें рдк्рд░ीрдоिрдпрдо рдлрд▓ рдЬैрд╕े рдм्рд▓ूрдмेрд░ी рдХिрд╕ाрдиों рдХो рдмेрд╣рддрд░ рдЖрдп рджे рд╕рдХрддे рд╣ैं — рдпрджि рд╕рд╣ी рддрдХрдиीрдХ рдФрд░ рдоाрд░्рдХेрдЯिंрдЧ рдЕрдкрдиाрдИ рдЬाрдП।
ЁЯМ▒ рдм्рд▓ूрдмेрд░ी рдХ्рдпा рд╣ै рдФрд░ рдХ्рдпों рдЪुрдиें?
- ЁЯФ╡ рдм्рд▓ूрдмेрд░ी рдПрдХ рд╣ाрдИ-рд╡ैрд▓्рдпू рдмेрд░ी рд╣ै — рдкोрд╖рдХ рддрдд्рд╡ рдФрд░ рдПंрдЯीрдСрдХ्рд╕िрдбेंрдЯ рд╕े рднрд░рдкूрд░।
- ЁЯТ╕ рдмाрдЬाрд░ рдоें рдХीрдордд рдЬ्рдпाрджा рдоिрд▓рддी рд╣ै — рд╡ैрд▓्рдпू-рдПрдбिрд╢рди (рдЬैрдо, рдЬूрд╕) рд╕े рдЖрдп рдФрд░ рдмрдв़ рд╕рдХрддी рд╣ै।
- ЁЯМ┐ рдХрдо рдЬрдоीрди рдоें рднी рдЕрдЪ्рдЫी рдХрдоाрдИ рд╕ंрднрд╡ — рд╣ाрдИ-рдпीрд▓्рдб рддрдХрдиीрдХों рд╕े рдЙрдд्рдкाрджрди рдмрдв़рддा рд╣ै।
1️⃣ рдХिрд╕्рдоें (Varieties) — рдХ्рдпा рдЪुрдиें?
рд╕ंрдЧोрд╖्рдаी рдоें рдХिрд╕ाрди-рд╕ुрд▓рдн рдХिрд╕्рдоों рдХी рд╕рд▓ाрд╣ рджी рдЧрдИ — рдЬो рднाрд░рдд рдХे рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╣िрд╕्рд╕ों рдоें рд╕рдлрд▓ рд░рд╣ीं।
- рдм्рд▓ूрдХ╤А╨╛╨┐ (Bluecrop) — рдаोрд╕ рдлрд▓, рдЕрдЪ्рдЫी рдкैрджाрд╡ाрд░।
- рдЪैंрдбрд▓рд░ (Chandler) — рдмрдб़े рдлрд▓ рдФрд░ рд╕्рд╡ाрджिрд╖्рдЯ।
- рд▓ेрдХ рдм्рд▓ू (Legacy/Local improved) — рд░ोрдЧрдк्рд░рддिрд░ोрдзрдХрддा рдмेрд╣рддрд░।
рдиोрдЯ: рдХिрд╕्рдо рдХा рдЪрдпрди рдЖрдкрдХे рдХ्рд▓ाрдЗрдоेрдЯ рдФрд░ рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдкाрдиी рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддा рд╣ै — рд▓ाрдЗрдирд░/рдирд░्рд╕рд░ी рд╕े рд╕्рд╡рд╕्рде рдкौрдзे рд▓ें।
2️⃣ рдЬрдоीрди рдФрд░ рдоिрдЯ्рдЯी (Soil & pH) — рдХैрд╕े рддैрдпाрд░ рдХрд░ें ЁЯзк
рдм्рд▓ूрдмेрд░ी рдЕрдо्рд▓ीрдп рдоिрдЯ्рдЯी (pH 4.5–5.5) рдоें рдЕрдЪ्рдЫा рджेрддी рд╣ै। рдпрджि рдЖрдкрдХी рдоिрдЯ्рдЯी рди्рдпूрдЯ्рд░рд▓/рдХ्рд╖ाрд░ीрдп рд╣ै, рддो рдЕрдо्рд▓рддा рдмрдв़ाрдиी рд╣ोрдЧी।
рдЕрдо्рд▓рддा рдХैрд╕े рдмрдв़ाрдПँ (Simple steps)
- рдХोрдИрд▓ोрдкीрдЯ (peat) рдпा рдХोрдХोрдкीрдЯ рдоिрд▓ाрдПँ — рдоिрдЯ्рдЯी рдХा pH рдзीрд░े-рдзीрд░े рдиीрдЪे рдЖрддा рд╣ै।
- рдШाрд╕, рдкाрдЗрди рдиीрдбрд▓ рдпा рд╕िрдЯ्рд░िрдХ рдПрд╕िрдб рдЬैрд╕ा рд╕ॉрдл्рдЯ рдЕрдо्рд▓िрдХ рдПंрдЬाрдЗрдо рдЙрдкрдпोрдЧी рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै (рд╕्рдеाрдиीрдп рдХृрд╖ि рд╡िрднाрдЧ рд╕े рд╕рд▓ाрд╣ рд▓ें)।
- рдиिрдпрдоिрдд pH рдЯेрд╕्рдЯ рдХрд░ाрдПँ — рд╣рд░ 6-12 рдорд╣ीрдиे।
3️⃣ рдкेрдб-рдкौрдзे рд▓рдЧाрдиे рдХा рддрд░ीрдХा (Planting)
рдЫोрдЯे рдкौрдзों рд╕े рд╢ुрд░ू рдХрд░ें, 1–2 рд╕ाрд▓ рдоें рдлूрд▓/рдлрд▓ рдоिрд▓рдиा рд╢ुрд░ू — рдкрд░ рдкूрд░ा рдЙрдд्рдкाрджрди 3–4 рд╕ाрд▓ рдоें рд╕्рдеिрд░ рд╣ोрддा рд╣ै।
Spacing рдФрд░ Density
- рд░ो рд▓ाрдЗрди рд╕े рд▓ाрдЗрди: 2–3 рдоीрдЯрд░
- рдкौрдзे рдХे рдмीрдЪ: 1–1.5 рдоीрдЯрд░ (рд╣ाрдИ-рдмुрд╢ рдоें рдХрдо, рдХॉрдо्рдкैрдХ्рдЯ рдХिрд╕्рдоों рдоें рдХрдо рджूрд░ी)
- рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╣ेрдХ्рдЯेрдпрд░ рдкрд░ рдЕрдиुрдоाрдиिрдд рдкौрдзे: 2000–5000 (рдХिрд╕्рдо рд╡ spacing рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░)
рдЙрдЪिрдд spacing рд╕े рд╣рд╡ा рдЕрдЪ्рдЫी рдЪрд▓рддी рд╣ै рдФрд░ рд░ोрдЧ рдХрдо рд╣ोрддे рд╣ैं।
4️⃣ рдб्рд░िрдк рд╕िंрдЪाрдИ — рдХ्рдпों рдФрд░ рдХैрд╕े ЁЯТз
рдб्рд░िрдк рд╕िंрдЪाрдИ рдм्рд▓ूрдмेрд░ी рдХे рд▓िрдП рд╕рдмрд╕े рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╣ै — рдкाрдиी рд╕ीрдзे рдЬрдб़ рддрдХ рдоिрд▓рддा рд╣ै рдФрд░ рдмेрдорддрд▓рдм рдХा рд╡ाрд╖्рдкрди рдХрдо рд╣ोрддा рд╣ै।
рдб्рд░िрдк рд╕िрд╕्рдЯрдо рд╕ेрдЯрдЕрдк (рдмुрдиिрдпाрджी)
- рд▓ाрдЗрдирд░ рдкाрдЗрдк + рдб्рд░िрдк рдЗрдоीрдЯрд░ (1–2 LPH рдЗрдоीрдЯрд░) — рдк्рд░рддि рдкौрдзे 1 рдЗрдоीрдЯрд░ рд╕ाрдоाрди्рдп рд╣ै।
- рдЯाрдЗрдорд░/рдСрдЯोрдоेрд╢рди — рд╕ुрдмрд╣/рд╢ाрдо рдЫोрдЯी-рдЫोрдЯी рдЬрд▓ universally рд╕рдд्рд░ें рджें।
- рдлрд░्рдЯीрдЧेрд╢рди (fertigation) рд╕े рдкोрд╖рдХ рддрдд्рд╡ рдкाрдиी рдХे рд╕ाрде рд╕ीрдзे рдЬрдб़ों рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрддे рд╣ैं।
рд▓ाрдн: рдкाрдиी рдХी рдмрдЪрдд 40–60%, рдмेрд╣рддрд░ рдкौрдзा рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп, рдХрдо рдлंрдЧрд╕ рдХा рдЦрддрд░ा।
5️⃣ рдкोрд╖рдг (Fertilization) — рдЬैрд╡िрдХ рдФрд░ рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рд╕ंрддुрд▓рди ЁЯМ┐
рдм्рд▓ूрдмेрд░ी рдХो рд╕ंрддुрд▓िрдд рдкोрд╖рдг рдЪाрд╣िрдП — рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди, рдлाрд╕्рдлोрд░рд╕, рдкोрдЯाрд╢ рдХे рд╕ाрде рд╕ूрдХ्рд╖्рдо-рддрдд्рд╡ рднी рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ैं (рдЬैрд╕े рдЖрдпрд░рди)।
рд╕ाрдзाрд░рдг рдПрдк्рд▓िрдХेрд╢рди рд╕ुрдЭाрд╡ (рдЕрдиुрдоाрдиिрдд)
- рд╕्рдеाрдкрдиा рдХे рдкрд╣рд▓े рд╕ाрд▓: рдЦाрд▓ी рдоिрдЯ्рдЯी рдоें рдЕрдЪ्рдЫी рдоाрдд्рд░ा рдоें рдСрд░्рдЧैрдиिрдХ рдкрджाрд░्рде (рд╡рд░्рдоी рдХрдо्рдкोрд╕्рдЯ, рдкाрдЗрди рдиीрдбрд▓) рдоिрд▓ाрдПँ।
- рдкрдХрдиे рдХे рдоौрд╕рдо рд╕े рдкрд╣рд▓े: рд╣рд▓्рдХे рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди рд╕्рдкрд▓ैрд╢ — рдкрд░ рдЬ्рдпाрджा рди рджें।
- рдоाрдЗрдХ्рд░ोрди्рдпूрдЯ्рд░िрдПंрдЯ्рд╕: рдпрджि рдкрдд्рддे рдкीрд▓े рд╣ों рддो рдЖрдпрд░рди-рдЪीрдХ рдЗрд▓ाрдЬ рдХी рдЬ़рд░ूрд░рдд।
рдЯिрдк: рдЬрд╣ाँ рд╕ंрднрд╡ рд╣ो, рдЬैрд╡िрдХ рдЦाрдж (рд╡рд░्рдоी рдХрдо्рдкोрд╕्рдЯ, рдЧ्рд░ीрди рдоेрдирд░) рдЕрдкрдиाрдПँ — рдмाрдЬाрд░ рдоें рдСрд░्рдЧेрдиिрдХ рдХीрдордд рдмेрд╣рддрд░ рдоिрд▓рддी рд╣ै।
6️⃣ рдорд▓्рдЪिंрдЧ (Mulching) — рд╕рд░рд▓ рдФрд░ рдЕрд╕рд░рджाрд░ ЁЯМ╛
рдорд▓्рдЪिंрдЧ рд╕े рдоिрдЯ्рдЯी рд╕рднрд░ рд░рд╣рддी рд╣ै, рдЬрдб़ों рдХो рдаंрдбा/рдЧрд░्рдо рд╕े рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдоिрд▓рддी рд╣ै рдФрд░ рдЦрд░рдкрддрд╡ाрд░ рдХрдо рд╣ोрддे рд╣ैं।
- рдСрд░्рдЧैрдиिрдХ рдорд▓्рдЪ: рдкाрдЗрди рдиीрдбрд▓, рдкुрдЖрд▓, рдХोрдХोрдкीрдЯ
- рдорд▓्рдЪ рдоोрдЯाрдИ: 5–10 рд╕ेрдоी
- рд▓ाрдн: рдкाрдиी рдХी рдмрдЪрдд, рдмेрд╣рддрд░ рдоाрдЗрдХ्рд░ो-рдмाрдпрд▓ॉрдЬी, рдЬрдб़ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा
7️⃣ рдЫँрдЯाрдИ рдФрд░ рдк्рд░ूрдиिंрдЧ (Pruning)
рд╣рд░ рд╕ाрд▓ рд╣рд▓्рдХी рдЫँрдЯाрдИ рд╕े рд╣рд╡ा рдХा рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдЕрдЪ्рдЫा рд░рд╣рддा рд╣ै рдФрд░ рдлрд▓ рдмрдб़े рд╣ोрддे рд╣ैं। рдкुрд░ाрдиे рд╡ рдХрдордЬ़рд░ू рдк्рд░ूрдиिंрдЧ рдХрд░рдХे рдкौрдзे рдХो рдирдпी рд╢ाрдЦाрдПँ рджें।
- рдмुрдЬुрд░्рдЧ/рдХрдордЬ़ोрд░ рд╢ाрдЦाрдУं рдХो рд╣рдЯाрдПँ
- рд╣рд░ рд╕ाрд▓ 2–3 рдордЬрдмूрдд рд╢рдЯрд░ (canes) рдЫोрдб़ рджें
- рдЫोрдЯी-рдЫोрдЯी рдЫँрдЯाрдИ рдлрд▓ों рдХी рдХ्рд╡ाрд▓िрдЯी рдмрдв़ाрддी рд╣ै
8️⃣ рдХीрдЯ рдФрд░ рд░ोрдЧ рдк्рд░рдмंрдзрди (Pests & Diseases) — рд╕рд░рд▓ рдЙрдкाрдп ЁЯРЮ
рд╕ंрдЧोрд╖्рдаी рдоें рдЬैрд╡िрдХ рдиिрдпंрдд्рд░рдХ рдФрд░ рдХрдо-рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рд╡िрдХрд▓्рдк рд╕ुрдЭाрдП рдЧрдП:
- рдХॉрдорди рдХीрдЯ: рдмेрд░ी рдл्рд▓ाрдИ, рд╕्рдкाрдЗрдбрд░ рдоाрдЗрдЯ
- рд░ोрдЧ: рдлрдлूंрджी (╤А╤Г╤Б्рдЯ्рд░), рд░ूрде/рд░ूрдЯ рд░ोрдЯ
- рдиिрдпंрдд्рд░рдг: рдЬीрд╡िрдд рдкрд░рдЬीрд╡ी (рдкрд░ाрд╕िрдЯिрдХ рдмीрдЯрд▓), рдиीрдо-рдЖрдзाрд░िрдд рд╕्рдк्рд░े, рдмाрдпोрдлрдлрд░рдо्рд╕, рдЕрдЪ्рдЫी рдб्рд░ेрдиेрдЬ рдФрд░ рдкрдд्рддों рдкрд░ рдкाрдиी рди рдЫिрдб़рдХें।
рдиोрдЯ: рдХिрд╕ी рднी рд░рд╕ाрдпрди рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рд╕्рдеाрдиीрдп рдХृрд╖ि рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮ рд╕े рд╕рд▓ाрд╣ рд▓ें।
9️⃣ рдХрдЯाрдИ рдФрд░ рдкोрд╕्рдЯ-рд╣ाрд░्рд╡ेрд╕्рдЯ (Harvest & Post-harvest)
рдм्рд▓ूрдмेрд░ी рдЬрд▓्рджी рдЦрд░ाрдм рд╣ोрддी рд╣ै — рдЗрд╕рд▓िрдП рд╕рд╣ी рд╕рдордп рдкрд░ рдХрдЯाрдИ рдФрд░ рдаंрдбे рд╕्рдЯोрд░ेрдЬ рдХी рдЬ़рд░ूрд░рдд рд╣ै।
- рдХрдЯाрдИ: рд╕ुрдмрд╣ рдаंрдбे рд╕рдордп рдоें рдХрд░ें।
- рд╣ैंрдбрд▓िंрдЧ: рдирд░рдо рд╣ैंрдбрд▓ рд╕े рджрдмाрд╡ рди рджें।
- рд╕्рдЯोрд░ेрдЬ: рддाрдЬी рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХे рд▓िрдП 0–2°C рдкрд░ рд╕्рдЯोрд░ेрдЬ рдмेрд╣рддрд░।
- рд╡ैрд▓्рдпू-рдПрдбिрд╢рди: рдЬैрдо, рдЬूрд╕ рдФрд░ рдб्рд░ाрдЗрдб рдм्рд▓ूрдмेрд░ी рдмрдиाрдХрд░ рдЖрдп рдмрдв़ाрдПँ।
10️⃣ рдоाрд░्рдХेрдЯिंрдЧ рдФрд░ рд╡ैрд▓्рдпू-рдПрдбिрд╢рди (Market & Value Addition)
рд╕рд╣ी рдоाрд░्рдХेрдЯिंрдЧ рд╕े рдоुрдиाрдл़ा рдХрдИ рдЧुрдиा рдмрдв़ рд╕рдХрддा рд╣ै।
- рд▓ोрдХрд▓ рдл्рд░ूрдЯ рдоाрд░्рдХेрдЯ, рд╕ुрдкрд░рдоाрд░्рдХेрдЯ, рдФрд░ рдСрдирд▓ाрдЗрди рдбिрд╕्рдЯ्рд░ीрдм्рдпूрд╢рди рдЪैрдирд▓ рджेрдЦें।
- рдСрд░्рдЧेрдиिрдХ рд╕рд░्рдЯिрдлिрдХेрдЯ рд╣ोрдиे рдкрд░ рдк्рд░ीрдоिрдпрдо рд░ेрдЯ рдоिрд▓рддे рд╣ैं।
- рдЬैрдо/рдЬूрд╕/рдл्рд░ीрдЬ़-рдб्рд░ाрдп्рдб рдЙрдд्рдкाрдж рдмрдиाрдиे рд╕े рдЖрдп рдмрдв़ेрдЧी — рдЫोрдЯे рдпूрдиिрдЯ рдмрдиाрдХрд░ рд╕्рдеाрдиीрдп рдХिрд╕ाрдиों рдХा рд╕рдоूрд╣ рдмрдиा рд╕рдХрддे рд╣ैं।
рдЕрдиुрдоाрдиिрдд рдЖрд░्рдеिрдХ рдЬाрдирдХाрд░ी (Approximate Economics) ЁЯТ░
рдпрд╣ рдЖँрдХрдб़े рдХ्рд╖ेрдд्рд░, рдХिрд╕्рдо рдФрд░ рдк्рд░рдмंрдзрди рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं — рдЗрд╕рд▓िрдП рдЗрди्рд╣ें рдХेрд╡рд▓ рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рдХ рдоाрдиें:
- рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдкौрдзे рд╕े рдЕрдиुрдоाрдиिрдд рдЙрдкрдЬ (рд╕्рдеिрд░ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें): 0.5–2 рдХिрд▓ोрдЧ्рд░ाрдо/рд╡рд░्рд╖ (рдХिрд╕्рдо рд╡ рдк्рд░рдмंрдзрди рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░)।
- рдк्рд░рддि рд╣ेрдХ्рдЯेрдпрд░ рдЕрдиुрдоाрдиिрдд рдЙрдкрдЬ: 3–8 рдЯрди/рд╡рд░्рд╖ (spacing рд╡ рдХिрд╕्рдо рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░)।
- рдмाрдЬाрд░ рджрд░ рдФрд░ рд╡ैрд▓्рдпू-рдПрдбिрд╢рди рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд░ाрдЬрд╕्рд╡ рдмрдв़ рд╕рдХрддा рд╣ै — рдлрд▓ों рдХे рддाрдЬे рджाрдо рддрдеा рдк्рд░ोрд╕ेрд╕्рдб рдЙрдд्рдкाрдж рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдоिрд▓рддे рд╣ैं।
рдЯिрдк: рдЕрдкрдиी рд▓ोрдХेрд╢рди рдоें рд╕्рдеाрдиीрдп рдоंрдбी рдФрд░ рдСрдирд▓ाрдЗрди рд░ेрдЯ рджेрдЦрдХрд░ рдм्рд░ेрдХ-рдЗрд╡рди рдФрд░ рд▓ाрдн рдХा рд╡िрд╕्рддृрдд рдХैрд▓рдХुрд▓ेрд╢рди рдХрд░ рд▓ें।
рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдоें рджिрдП рдЧрдП рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕ुрдЭाрд╡ — рд╕ंрдХ्рд╖ेрдк рдоें
- рд╕्рд╡рд╕्рде рдирд░्рд╕рд░ी рд╕े рдкौрдзा рд▓ें।
- рдоिрдЯ्рдЯी рдХा pH рдЪेрдХ рдХрд░ें рдФрд░ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╕ुрдзाрд░ рдХрд░ें।
- рдб्рд░िрдк рд╕िंрдЪाрдИ рдФрд░ рдорд▓्рдЪिंрдЧ рдЕрдкрдиाрдПँ।
- рдЬैрд╡िрдХ рдЦाрдж рдФрд░ рдлрд░्рдЯीрдЧेрд╢рди рд╕े рдкौрдзे рдордЬрдмूрдд рдмрдиें।
- рдоाрд░्рдХेрдЯ рд▓िंрдХिंрдЧ рдФрд░ рд╡ैрд▓्рдпू-рдПрдбिрд╢рди рдкрд░ рдз्рдпाрди рджें।
ЁЯУв рдХिрд╕ाрдиों рд╕े CTA — рдЖрдкрдХी рдЖрд╡ाрдЬ़ рдЪाрд╣िрдП!
рдХрдоेंрдЯ рдоें рд▓िрдЦें: (1) рдЖрдк рдХрд╣ाँ рд╕े рд╣ैं, (2) рдХिрддрдиी рдЬрдоीрди рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ै, (3) рдХ्рдпा рдЖрдк рдСрд░्рдЧेрдиिрдХ рдмाрдЬाрд░ рдоें рдЬाрдиा рдЪाрд╣ेंрдЧे?
рдХोрдИ рдЯिрдк्рдкрдгी рдирд╣ीं:
рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें