рдкрд░िрдЪрдп:
рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕рддрдд рдХृрд╖ि рдоिрд╢рди (NMSA) рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рд╡рд░्рд╖ 2014-15 рдоें рд╢ुрд░ू рдХी рдЧрдИ рдПрдХ рдк्рд░рдоुрдЦ рдпोрдЬрдиा рд╣ै, рдЬिрд╕рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдЕрдиुрдХूрд▓ рдЯिрдХाрдК рдХृрд╖ि рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рджेрдиा рд╣ै। рдпрд╣ рдоिрд╢рди рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рд╡рд░्рд╖ा рдЖрдзाрд░िрдд (Rain-fed) рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдХृрд╖ि рдЙрдд्рдкाрджрдХрддा рдмрдв़ाрдиे рдХे рд▓िрдП рдоृрджा рдПрд╡ं рдЬрд▓ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рддрдХрдиीрдХों рдХो рдЕрдкрдиाрдиे рдкрд░ рдЬोрд░ рджेрддा рд╣ै।
---
NMSA рдХे рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп:
1. рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХे рдк्рд░рднाрд╡ों рдХो рдХрдо рдХрд░рдиा – рддाрдкрдоाрди рд╡ृрдж्рдзि, рдЕрдиिрдпрдоिрдд рд╡рд░्рд╖ा рдФрд░ рд╕ूрдЦे рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдХो рдХрдо рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдЕрдиुрдХूрд▓ рдХृрд╖ि рддрдХрдиीрдХों рдХो рдЕрдкрдиाрдиा।
2. рдЬрд▓ рдФрд░ рдоृрджा рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг – рдЬрд▓ рд╕ंрдЪрдпрди, рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рд╕िंрдЪाрдИ рдФрд░ рдоृрджा рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рд╕ुрдзाрд░ рддрдХрдиीрдХों рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдХे рднूрдоि рдХी рдЙрд░्рд╡рд░рддा рдмрдиाрдП рд░рдЦрдиा।
3. рд╕ंрд╕ाрдзрдиों рдХा рдХुрд╢рд▓ рдк्рд░рдмंрдзрди – рдЙрд░्рд╡рд░рдХों, рдХीрдЯрдиाрд╢рдХों рдФрд░ рдкाрдиी рдХा рд╕ंрддुрд▓िрдд рдЙрдкрдпोрдЧ рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░ рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рд╕ंрд╕ाрдзрдиों рдХी рдмрд░्рдмाрджी рд░ोрдХрдиा।
4. рдХृрд╖ि рд╡िрд╡िрдзीрдХрд░рдг рдХो рдмрдв़ाрд╡ा – рдоिрд╢्рд░िрдд рдЦेрддी, рдХृрд╖ि рд╡ाрдиिрдХी рдФрд░ рдЬैрд╡िрдХ рдЦेрддी рдХो рдЕрдкрдиाрдХрд░ рдХिрд╕ाрдиों рдХी рдЖрдп рдХो рд╕्рдеिрд░ рдмрдиाрдиा।
5. рддрдХрдиीрдХी рдирд╡ाрдЪाрд░ों рдХो рдмрдв़ाрд╡ा – рд╕рдЯीрдХ рдЦेрддी (Precision Farming), рдб्рд░िрдк рдФрд░ рд╕्рдк्рд░िंрдХрд▓рд░ рд╕िंрдЪाрдИ рдЬैрд╕ी рдЖрдзुрдиिрдХ рддрдХрдиीрдХों рдХो рдЕрдкрдиाрдиा।
---
NMSA рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдШрдЯрдХ:
1. рдоृрджा рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдк्рд░рдмंрдзрди (Soil Health Management - SHM)
рдоृрджा рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рдк्рд░рдпोрдЧрд╢ाрд▓ाрдУं рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдПрд╡ं рдоृрджा рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХाрд░्рдб (Soil Health Card) рдпोрдЬрдиा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЙрд░्рд╡рд░рдХ рд╕ंрддुрд▓рди рдмрдиाрдП рд░рдЦрдиा।
рдЬैрд╡िрдХ рдЙрд░्рд╡рд░рдХों рдФрд░ рд╣рд░िрдд рдЦाрдж (Green Manure) рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рджेрдиा।
2. рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рд╕िंрдЪाрдИ (Per Drop More Crop)
рдб्рд░िрдк рдФрд░ рд╕्рдк्рд░िंрдХрд▓рд░ рд╕िंрдЪाрдИ рдк्рд░рдгाрд▓िрдпों рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рджेрдиा рддाрдХि рдХрдо рдкाрдиी рдоें рдЕрдзिрдХ рдлрд╕рд▓ рдЙрдд्рдкाрджрди рд╕ंрднрд╡ рд╣ो рд╕рдХे।
рдЬрд▓ рд╕्рд░ोрддों рдХा рдХुрд╢рд▓ рдк्рд░рдмंрдзрди рдФрд░ рднूрдЬрд▓ рдкुрдирд░्рднрд░рдг рддрдХрдиीрдХों рдХो рдЕрдкрдиाрдиा।
3. рдХृрд╖ि рд╡ाрдиिрдХी (Agroforestry)
рдЦेрддी рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рд╡ृрдХ्рд╖ाрд░ोрдкрдг рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рджेрдиा рдЬिрд╕рд╕े рднूрдоि рдХी рдЙрд░्рд╡рд░рддा рдмрдиी рд░рд╣े рдФрд░ рдХिрд╕ाрдиों рдХो рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдЖрдп рдХा рд╕्рд░ोрдд рдоिрд▓े।
рдлрд╕рд▓ों рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдФрд░ рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХे рдк्рд░рднाрд╡ों рдХो рдХрдо рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╡ृрдХ्рд╖ाрд░ोрдкрдг рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдоों рдХो рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХрд░рдиा।
4. рдЬрд▓ рдФрд░ рдоृрджा рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг (Rainfed Area Development - RAD)
рд╡рд░्рд╖ा рдЖрдзाрд░िрдд рдХृрд╖ि рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдЬрд▓ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рддрдХрдиीрдХों рдЬैрд╕े рдХि рдХंрдЯूрд░ рдмंрдбिंрдЧ, рдЦेрдд рддाрд▓ाрдм рдФрд░ рдорд▓्рдЪिंрдЧ рдХो рдЕрдкрдиाрдиा।
рд╕ूрдЦा рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдЬрд▓ рд╕ंрдЪрдпрди рдФрд░ рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рд╕िंрдЪाрдИ рддрдХрдиीрдХों рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рджेрдиा।
5. рдЬैрд╡िрдХ рдФрд░ рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рдЦेрддी (Organic & Natural Farming)
рдХिрд╕ाрдиों рдХो рдЬैрд╡िрдХ рдЦेрддी рдХी рдУрд░ рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рдиा рдФрд░ рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рдЙрд░्рд╡рд░рдХों рдХे рдЙрдкрдпोрдЧ рдХो рдХрдо рдХрд░рдиा।
рдЬैрд╡िрдХ рдЙрдд्рдкाрджों рдХे рдк्рд░рдоाрдгीрдХрд░рдг рдФрд░ рдмाрдЬाрд░ рдЙрдкрд▓рдм्рдзрддा рдХो рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░рдиा।
---
NMSA рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдоिрд▓рдиे рд╡ाрд▓ी рд╕рд╣ाрдпрддा
рд▓рдШु рдПрд╡ं рд╕ीрдоांрдд рдХिрд╕ाрдиों рдХो рд╕рдм्рд╕िрдбी – рдб्рд░िрдк рд╕िंрдЪाрдИ, рдЬैрд╡िрдХ рдЦेрддी рдФрд░ рдЬрд▓ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рд╕ंрд░рдЪрдиाрдУं рдкрд░ 50-75% рддрдХ рдХी рд╕рдм्рд╕िрдбी।
рддрдХрдиीрдХी рд╕рд╣ाрдпрддा – рдХिрд╕ाрди рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо, рдоृрджा рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рд╕ेрд╡ाрдПं рдФрд░ рдЖрдзुрдиिрдХ рдХृрд╖ि рддрдХрдиीрдХों рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी।
рд╡िрдд्рддीрдп рд╕рд╣ाрдпрддा – NMSA рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд NABARD рдФрд░ рдЕрди्рдп рд╕ंрд╕्рдеाрдиों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдХिрд╕ाрдиों рдХो рд╕рд╕्рддे рджрд░ों рдкрд░ рдЛрдг рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ाрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
---
рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖:
рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕рддрдд рдХृрд╖ि рдоिрд╢рди (NMSA) рдХिрд╕ाрдиों рдХो рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдЕрдиुрдХूрд▓ рдХृрд╖ि рддрдХрдиीрдХों рд╕े рдЬोрдб़рдХрд░ рд╕рддрдд рдХृрд╖ि рдк्рд░рдгाрд▓ी рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рджेрдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╣ै। рдпрджि рдХिрд╕ाрди рдЗрд╕ рдоिрд╢рди рдХे рддрд╣рдд рдоिрд▓рдиे рд╡ाрд▓ी рдпोрдЬрдиाрдУं рдФрд░ рд╕ुрд╡िрдзाрдУं рдХा рд▓ाрдн рдЙрдаाрддे рд╣ैं, рддो рди рдХेрд╡рд▓ рдЙрдирдХी рдХृрд╖ि рдЙрдд्рдкाрджрдХрддा рдмрдв़ेрдЧी рдмрд▓्рдХि рд╡े рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рд╕ंрддुрд▓рди рдХो рднी рдмрдиाрдП рд░рдЦ рд╕рдХेंрдЧे। рдпрд╣ рдоिрд╢рди рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХो рд╕рд╢рдХ्рдд рдмрдиाрдиे рдФрд░ рдХिрд╕ाрдиों рдХी рдЖрдп рджोрдЧुрдиी рдХрд░рдиे рдХी рджिрд╢ा рдоें рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдХрджрдо рд╣ै।
рдХोрдИ рдЯिрдк्рдкрдгी рдирд╣ीं:
рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें