Advance Farming Techniques 🌱🪲

निसर्गामध्ये अनेक प्रकारच्या बुरशी असून, त्यातील काही पिकांवर रोगकारक असतात, तर काही बुरशी पिकांचे रोगांपसून संरक्षण करणाऱ्या असतात. ट्रायकोडर्मा ही एक अशीच उपयुक्त बुरशी आहे. या बुरशीचे कार्य, वैशिष्ट्ये आणि रोग नियंत्रणातील महत्त्व याविषयी जाणून घेऊ. कापूस, कडधान्य, तेलबिया, भाजीपाला व ऊस अशा विविध पिकांवर सुरवातीच्या काळात मर, मूळकुज, कॉलररॉट, खोडकुज आणि जमिनीत वाढणारे अनेक बुरशीजन्य रोग आढळून येतात. बऱ्याचदा रोपवाटिकेतील रोपे अचानक माना टाकतात. या रोगांसाठी फ्युजारियम, व्हर्टिसिलियम, रायझोक्टोनिया, फायटोप्थोरा, पीथियम अशा बुरशी कारणीभूत असतात. त्यांच्या नियंत्रणासाठी बुरशीनाशकांचा वापर केला जात असला तरी पर्यावरणपूरक पर्याय म्हणून जैविक बुरशीनाशकांचा वापर फायदेशीर ठरतो. यामध्ये ट्रायकोडर्मा बुरशी उपयुक्त ठरते. ही बुरशी बियाण्यांवर रोग पसरवणाऱ्या बुरशींची वाढ होऊ देत नाही. ट्रायकोडर्माची कार्यपद्धती :-  ट्रायकोडर्मा ही बुरशींच्या धाग्यांना विळखा घालून, त्यातील पोषक द्रव्य शोषून घेते. परिणामी रोगकारक बुरशींमध्ये कार्बन, नायट्रोजन, जीवनसत्त्वांची कमतरता निर्माण होते. त्यांची वाढ खु...

सुरक्षित व  सकस अन्नासाठी  जगभरात सेंद्रिय  शेतीचा अवलंब केला जात आहे. वाढत्या लोकसंख्येसाठी अन्नधान्याची  गरज पाहता उत्पादन वाढीसाठी रासायनिक खतांचा वापर केला जातो. परंतु रासायनिक खतांच्या अनियंत्रित वापराने शेती व पर्यावरणाची मोठी हानी होत आहे. रासायनिक खते ही महाग आहेत. त्यामुळे उत्पादन खर्चात वाढ होते. रासायनिक खते देशाबाहेरुन आयात केल्याने मोठ्या प्रमाणावर परकीय गंगाजळी वापरावी लागते. तसेच शासनास त्यावर मोठ्या प्रमाणात अनुदान देऊन रासायनिक खतांच्या किमती शेतक-यांना परवडणा-या स्तरावर आणाव्या लागतात. रासायनिक खतांच्या वापराने सेंद्रिय व जैविक खतांचा वापर कमी झाला आहे. त्यामुळे जमिनीतील सेंद्रिय पदार्थाचे प्रमाण घटले आहे. जमिनीत टाकलेली अन्नद्रव्ये व पिकांनी जमिनीतून घेतलेली अन्नद्रव्ये यामध्ये मोठी तफावत आहे. परिणामत: रासायनिक खते वापरूनही उत्पादनात घट दिसून येत आहे. यावर उपाय म्हणून सेंद्रिय व जैविक खतांचा वापर वाढविणे आवश्यक आहे. शाश्वत किफायतशीर शेतीसाठी उत्पादन खर्च कमी करणे व उत्पादनात वाढ करणे आवश्यक आहे. शेतीतील उत्पादन खर्चाचा प्रमुख भाग बियाणे...

महाराष्ट्राच्या बऱ्याच भागांमध्ये कपाशी लागवड मोठ्या प्रमाणात केली जाते. कपाशी हे पीक नगदी पीक म्हणून ओळखले जाते, परंतु कपाशीवर ही मागील काही वर्षांपासून गुलाबी बोंड आळी, मावा, तुडतुडे, फुलकिडे इत्यादींचा प्रादुर्भाव जाणवत आहे. त्यामुळे कपाशी पिकाचे मोठ्या प्रमाणात नुकसान होते व आर्थिक उत्पन्नातही घट होते. त्यातल्या त्यात मागील बऱ्याच वर्षापासून कपाशीवर लाल्या रोगाचा प्रादुर्भाव दिसून येत आहे. लाल्या रोगामुळे कपाशीचे उत्पन्न जवळजवळ 20 ते 25 टक्क्यांनी घटते. या रोगाविषयीची माहिती आपण जाणून घेणार आहोत. लाल्या रोग प्रामुख्याने जमिनीमध्ये असलेल्या मॅग्नेशियम आणि जस्त या सूक्ष्म अन्नद्रव्यांच्या कमतरतेमुळे होतो किंवा त्याला अन्य कारणेही कारणीभूत आहेत. • कपाशीवरील लाल्या रोगाची लक्षणे :-  कपाशीची पाने टोकाकडून व कडेने पिवळसर पडण्यास सुरवात होते. त्यानंतर पानांमधील हरिद्रव्य नष्ट होऊन अँथोसायनिन नावाचे लाल रंगाचे द्रव्य जमा होते. त्यामुळे कपाशीची पाने लाल पडल्यासारखी दिसतात. त्यांचा रंग लाल होतो व शेवटी प्रादुर्भाव झालेली पाने गळून पडतात तसेच कपाशीवरील पाते, फुले ही गळून पडतात. लाल्या ची ...