Advance Farming Techniques 🌱🪲

तुडतुडे फिकट हिरव्या रंगाचे असून, पाचरीच्या आकाराचे असतात. त्यांची लांबी तीन ते चार मि.मी. लांब असते. तुडतुड्यांच्या पिल्लांना पंख नसतात. मात्र पूर्ण वाढलेल्या तुडतुड्यांना पंख असतात. समोरच्या पंखावर एकेक काळा ठिपका असतो. डोक्‍याच्या भागावर दोन काळे ठिपके असतात. ते नेहमी तिरके चालतात व चटकन उडी मारतात. जीवनक्रम :-  मादी तुडतुडे पानांच्या ग्रंथीमध्ये एक एक अशी अंडी घालते. एक मादी तिच्या जीवनकाळात 30 अंडी घालू शकते, यातून चार-11 दिवसांत पिल्ले बाहेर पडतात. पिल्लांची वाढ सात-12 दिवसांत पूर्ण होऊन प्रौढांमध्ये रूपांतर होते.  नुकसानीचा प्रकार :- तुडतुड्यांचे प्रौढ आणि पिल्ले पानांच्या खालच्या बाजूने राहून सोंडेने त्यातील रस शोषण करतात. त्यामुळे पिकाची वाढ खुंटते. तुडतुडे स्वतःच्या शरीराद्वारे मधासारखा चिकट पदार्थ सोडतात. त्यावर कॅप्नोडियम नावाची काळी बुरशी वाढते. त्याचा झाडाच्या अन्न तयार करण्याच्या प्रक्रियेवर विपरीत परिणाम होतो. अधूनमधून होणारा हलकासा पाऊस, उष्ण व दमट हवामान, कमी सूर्यप्रकाश दीर्घकाळ राहिल्यास या किडीचा प्रादुर्भाव झपाट्याने वाढतो. जास्त प्रादुर्भाव झाल्यास अशी प...

मावा कीड :- Aphids हि कीड आंबा, आले, उडीद आणि मूग, ऊस या पिकांमध्ये देखील दिसून येते. हि लक्षणे आपल्या पिकावर दिसताहेत का ते तपासा आणि नियंत्रणात्मक उपाय करावे. • पाने मुडपलेली आणि विकृत होतात. • पानांखाली आणि कोंबांखाली छोटे-छोटे किडे असतात. • वाढ खुंटते. • किडीचा जीवन क्रम व प्रसार :-  हा कीटक चिकट व गोडसर पदार्थ आपल्या शरीरातून बाहेर टाकतो. हा द्रवपदार्थ खाण्यास मुंग्या त्या बाधित रोपावर जमा होतात. त्यांचे पाठीवर बसून माव्याची पिल्ले दुसऱ्या रोपट्यावर स्थलांतर करतात व त्यास बाधित करतात.  मावा आकाराने लहान व मऊ शरीराचे किडे असून त्यांचे पाय आणि अॅन्टेना लांब असतात. त्यांची लांबी ०.५ मि.मी. ते २ ते २ मि.मी. असून शरीराचा रंग प्रजातीप्रमाणे पिवळा, तपकिरी, लाल किंवा काळा असु शकतो. मावा बरेच प्रकारचे असतात. त्यात पंखहीन असलेला मावा, पंखवाले, मेणकट किंवा लोकरी प्रकारापेक्षा जास्त आढळतात. ते बहुधा पानाच्या खालच्या बाजुला आणि शेंड्यावर एका गटाने बसून आपली सोंड झाडाच्या मऊ पेशींमध्ये टोचून रससोषण करतात. कमी ते मध्यम संख्येने असल्यास झाडाला जास्त नु...

- कपाशीवरील जीवणूजंण्य करपा :-  Xanthomonas citri subsp. malvacearum - प्रादुर्भावाची लक्षणे :- असल्यास ओळख करण्यासाठी खालील लक्षणे असल्यास निरीक्षण करावे. • पानावर, बोंडांवर आणि फांद्यांवर कोणेदार ते गोलाकार, लाल ते तपकिरी कडा असलेले मेणचट, पाणी शोषल्यासारखे ठिपके येतात. • कालांतराने ते डाग तपकिरी होतात. • फांद्यांवर आणि खोडावर काळे व्रण येतात. •  त्यामुळे अकाली पानगळ होते. • प्रादुर्भाव देठ, पाने, फुलाच्या देठाशी असणारी कोवळी पाने आणि बोंडांवर दिसतो.  पानांवर ठिपके दिसतात, देठे व पानांच्या शिरा करपतात, बोंडे सडतात. पर्णदलावर लहान, हिरवे, पाणी शोषणारे गोलाकार किंवा अनियमित ठिपके विकसित होऊन तांबूस रंगाचे होतात. अधिक तीव्रतेचा प्रादुर्भाव असल्यास पर्णदल आणि रोपांत विकृती निर्माण होते. काळे आणि वाढलेले डाग पर्णदलामध्ये पसरून रोप मरते. पानाच्या मागील भागावर गडद रंगाचे अर्धपारदर्शक डाग दिसून येतात. नंतरच्या टप्प्यात पानांवरील डाग कोनात्मक होऊन, तांबूस ते काळ्या रंगाचे वेगवेगळ्या आकाराचे चट्टे दिसतात.   काही वाणांमध्ये जिवाणू पानांच्या शिरा आणि आजूबाजू...

कपाशीवरील मूळकूज :- यालाच इंग्रजी मध्ये  ' Macrophomina phaseolina   '  असे म्हणतात. • हा बुरशीजंन्य रोग आहे आणि त्याची काही लक्षणे पुढीलप्रमाणे आहेत :- १) झाडांची पानगळ आणि मरगळ होते. २) झाडे आडवी होतात. ३) मुळांची साल पिवळसर पडते. • हा रोग कशामुळे होतो त्याची विस्तृत माहिती खालील प्रमाणे :- मॅक्रोफोमिना फॅसिओलिना या बियाण्यात आणि जमिनीत राहणाऱ्या बुरशीमुळे ही लक्षणे दिसतात. जगात सगळीकडे कपाशीवरील हा रोग सापडतो आणि महत्वाचा मानला जातो. हा रोग साधारणपणे ३०० वेगवेगळ्या प्रकारच्या यजमानांना संक्रमित करतो त्यात, काळी मिरी, खरबुज किंवा काकडी ही येतात. हा जंतु जमिनीत जिवंत राहु शकतो आणि कपाशीच्या मूळांमध्ये खासकरुन वाढीच्या उत्तर काळात झटकन वेगळा काढता येतो. जेव्हा झाड दुष्काळ अनुभवतात तेव्हा ही बुरशी जमिनीत राहते आणि हा रोग बहुधा उन्हाळ्याच्या मध्यावर सर्वात जास्त वेळा उद्भवतो आणि शरद ऋतु बहरेपर्यंत कमी होतो. कोरडी माती, ज्यात १५-२० टक्केच ओलावा आहे आणि ३५ ते ३९ डिग्री सेल्शियसचे गरम तापमान ह्या बुरशीच्या वाढीसाठी सुगीचा काळ आहे. • काही प्रतिबंधात्मक उ...

हा एक अळीवर्गीय किडींच्या अंड्यांवर उपजिविका करणारा महत्त्वाचा मित्रकीटक आहे. जैविक कीड नियंत्रणामुळे या कीटकाचा सर्वांत प्रथम वापर १९२५ सालापासून सुरु झाला. हानिकारक किडीच्या बंदोबस्तासाठी हा किटक जगातील बहुतेक देशात सरस ठरला आहे. हा किटक शेतीस उपद्रव करणा-या अळीवर्गीय कीटकांच्या अंड्यांचा नाश करतो. त्यामुळे पिकाचे होणारे नुकसान प्राथमिक अवस्थेतच टाळणे शक्य होते, म्हणूनच या किटकाला जैविक किड नियंत्रणामध्ये अनन्य साधारण महत्त्व आहे. ट्रायकोग्रामाच्या भारतामध्ये एकूण २६ जाती आढळतात. त्याचप्रमाणे काही जाती भारताबाहेरुन आणून त्याही भारतामध्ये यशस्वीरित्या पीक संरक्षणामध्ये भूमिका निभावून आहेत. त्यापैकी ट्रा. चिलानीस, ट्रा. जापोनिकम, ट्रा. अकाई व ट्रा. नागरकट्टीया महत्त्वाच्या आहेत. त्यांचा उपयोग विविध पिकांवरील पंतगवर्गीय किडींच्या नियंत्रणासाठी होतो. ट्रायकोग्रामाचा जीवनक्रम :- टायकोग्रामा हा सुक्ष्म कीटक असून अंडी, अळी, कोष व पतंग या चार अवस्थांमध्ये त्याचा जीवनक्रम पुर्ण होतो. अंडी अवस्था १६ ते २४ तास व अळी अवस्था २-३ दिवसांत पुर्ण होते. कोष पुर्ण होण्यास ४-५ दिवस लागतात. अ...

प्रत्येक वनस्पतीला आपला जीवनक्रम पूर्ण करण्यासाठी अन्नद्रव्यांची आवश्यकता असते.  हे अन्नद्रव्य वनस्पतीला वाढीस आणि वनस्पतींच्या विकासाच्या प्रत्येक अवस्थेत खूप महत्वपुर्ण भूमिका असते.  वनस्पतीला जीवनक्रम  पुर्ण करण्यासाठी १७ प्रमुख अन्नद्रव्यांची आवश्यकता असते त्यापैकी  कार्बन, ऑक्सिजन, हायड्रोजन हि नैसर्गिक रित्या उपलब्ध होते. त्या नंतर नायट्रोजन, फॉस्फरस, पोटॅशियम, हि प्रथम अन्न द्रवे आहेत. कॅल्शियम, सल्फर, मॅग्नेशियम, हि द्वितीय अन्नद्रव्ये आहेत वनस्पतीला. आणि त्यानंतर   लोह, बोरान, क्लोरीन, मॅगनिज, जस्त, तांबे, मॉलिब्डेनम, निकेल हे वनस्पतीला खूप कमी प्रमाणात लागतात त्यामुळे त्यांना मायक्रोन्यूट्रिएंट म्हणतात. बऱ्याच शेतकऱ्यांना  अन्नद्रव्य बद्दल माहिती नसते. या लेखाच्या माध्यमातून आपण सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची कमतरता आपल्या पिकात असल्यास कोणती लक्षणे जाणवतात व त्यावर आपण कोणत्या उपाययोजना कराव्या याबद्दल माहिती घेणार आहोत. त्यापैकी कार्बन, ऑक्सिजन, हायड्रोजन हि नैसर्गिक रित्या उपलब्ध होते.  त्यामुळे आपण त्यांच्या विषयी जास...

निंबोळी अर्काचा शत्रू किडीवर होणारा घातक  परिणाम :- १) भक्षणरोधक :- पानांवर निंबोळी अर्काची फवारणी केल्यामुळे पाने कडू बनतात. किडी अशी पाने खाणे टाळतात. किडीची उपासमार झाल्यामुळे शेवटी त्या मरतात. २) अंडी घालण्याच्या प्रक्रियेत अडथळा :- कडू वासामुळे पिकांच्या पानांवर, फुलांवर कोवळ्या शेंड्यावर मादी कीटक अंडी घालत नाही. त्यामुळे पुढील पिढी तयार होण्याच्या प्रक्रियेत अडथळा येतो. ३) प्रजोत्पादन प्रक्रियेत अडथळा येणे :-  निंबोळी अर्काच्या फवारणीमुळे किडीमध्ये नपुंसकता येते. नरमादीमध्ये लिंगाकर्षण कमी होते. परिणाम: पुढील पिढी तयार होण्याचे प्रमाण कमी होते. ४) पिकापासून परावृत्त करणे :- निंबोळी अर्काच्या कडू वासामुळे कीड पिकाजवळ येत नाही. ५) किडीच्या कात टाकण्याच्या नैसर्गिक प्रक्रियेत बाधा येणे :- किडीची नैसर्गिक वाढ होताना अळी अगर पिल्लू अवस्थेत शरीर वाढीसाठी नियमित कात टाकणे आवश्यक असते. निंबोळी अर्काच्या फवारणीमुळे त्यात व्यत्यय येतो. ६) अविकसित प्रौढ तयार होणे :- कोषावस्थेतून निघालेल्या प्रौढ किडीमध्ये विकृती, अपंगत्व येणे, अविकसित पंख तयार होतात. त्याचबरोबर प्...